پژوهشنامه تابستان ۹۲

غلام جوان دولوئی (نویسنده مسؤول)، استادیار پژوهشکده زلزله شناسی، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله

رامین موقری، دانشجوی کارشناسی ارشد زلزله شناسی، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله

در ایـن مقاله نوفه محیطـی ثبـت شده در ایستگاههای لـرزه نگـاری از منظر محتوای فـرکانسی، دامنه و منشاء آنها بررسی شده است. در مرحله بعد بررسی مبانی نظری محاسبه تابع همبستگی متقابل نوفه محیطی بین دو ایستگاه لرزه نگاری بر اساس تئوری میدان موج انجام شده است. سپس نوفه محیطی ثبت شده در ایستگاههای لرزه نگاری باند پهن بندرعباس، زاهدان، شارخت (قاین)، طبس، نایین، کرمان و چابهار وابسته به پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله برای محاسبه تابع همبستگی متقابل دو ایستگاهی استخراج شده است. بررسی توابع همبستگی متقابل محاسبه شده نشان می دهد که این توابع متشابه با شکل موجهای سطحی از نوع ریلی است که در مؤلفه قائم لرزه نگاشتهای باند پهن مشاهده می-شود. با استفاده از تبدیل فوریه گسسته و به روش فرکانس- زمان، آنالیز طیفی امواج سطحی بر روی توابع همبستگی متقابل ناشی از نوفه محیطی انجام شده است. نتایج این فرآیند منحنی های پاشیدگی موجهای سطحی ریلی است که تفسیر کیفی آن لایه بندی زمین در مسیر دو ایستگاه متوالی را نشان می دهد. مقایسه منحنی های پاشیدگی ناحیه جنوب شرق کشور با منحنی های پاشیدگی مرجع جهانی تا حدود زیادی تطابق دارد. این موضوع، اهمیت و کارایی نوفه محیطی ثبت شده در ایستگاههای لرزه نگاری باند پهن برای محاسبه ساختار سرعتی پوسته زمین بر اساس آنالیز طیفی موجهای سطحی را تأیید می نماید

حمید زعفرانی (نویسنده مسؤول)، استادیار پژوهشکده زلزله شناسی، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله
سید محمدمهدی غفوری، دانشجوی دکترای سازه، دانشکده فنی- مهندسی دانشگاه قم

بررسی روند وقوع زمین‌لرزه‌ها نشان می دهد در اکثر موارد فعالیتهای پیش آگاهی دهنده، قبل از وقوع زمین‌-لرزه‌های بزرگ مشاهده می‌شود. از جمله پیش آگاهی دهنده ها، پیش نشانگرهای لرزه‌ای هستند و مزیت عمده آنها گستره وسیع مکانی و زمانی می باشد که قابلیت رؤیت در فواصل دور را امکانپذیر می سازد. از معتبرترین الگوریتم های پیش نشانگر لرزه‌ای، الگوریتم RTL* است. پارامتر آماری RTL در واقع مرحله سکوت و فعالسازی لرزه‌‌ای را به شکل فیزیکی قابل قبولی به فرمول (رابطه) تبدیل کرده و کمیتهای وزنی مرتبط با سه پارامتر (زمان، مکان و بزرگی) زلزله را بیان می نماید. در این مقاله، روش RTL به منظور بررسی امکانپذیری پیش‌بینی زلزله اهر- ورزقان به کار گرفته می شود. زلزله اهر- ورزقان آذربایجان به دلیل رخداد در دو سال اخیر از سابقه لرزه‌خیزی ثبت شده مناسبی برخوردار بوده است. به منظور بررسی روش آماری RTL در زلزله اهر ورزقان، ابتدا حد کامل بودن کاتالوگ با گذشت زمان تعیین و سپس الگوریتم فوق در نرم‌افزار Matlab پیاده ‌سازی شده است. نتایج تحلیل در مورد زلزله اهر- ورزقان به روشنی نشان می‌دهد مقدار RTL در دو سال قبل از زلزله کاهش یافته است. در تفسیر نتایج RTL باید به یاد داشت هنوز در سطح دنیا کاهش یا افزایش فعالیت پیش لرزه‌ای مورد مناقشه است

در این تحقیق، با انجام برداشتهای میدانی برای حدود ۵۵۰ ساختمان مختلف در شهر بندر‌عباس، مقایسه‌ای اجمالی میان تعدادی از روشهای ارزیابی آسیب‌پذیری موجود صورت گرفته و با بررسی و مقایسه‌ نتایج ارزیابی آسیب‌پذیری توسط چهار روش منتخب بر روی داده‌های مربوط به ۳۰ ساختمان نمونه، روش ارزیابی آسیب‌پذیری آریا به همراه اصلاحاتی در جدول مربوط به آن، به عنوان روش نهایی انتخاب شده است. در ادامه، شاخص خسارت مربوط به تمامی ساختمانهای برداشت‌شده با روش نهایی محاسبه شده و میانگین این شاخصها در شدت‌ ۷ تا ۹ در مقیاس MSK ، برای انواع مختلف ساختمانها، به صورت نمودارهایی بر حسب شدت و PGA ترسیم شده است. سپس ساختمانهای برداشت‌شده به نحو مناسبی بر روی نقشه شهر پیاده شده و نقشه آسیب‌پذیری لرزه‌ای به دست آمده است. به موجب این تحقیق، بیش از ۹۸ درصد ساختمانهای بنایی فاقد کلافبندی در برابر یک زلزله با شدت ۸ تخریب می‌شوند. عملکرد ساختمانهای بتن‌مسلح با قاب خمشی مشابه ساختمانهای فلزی با مهاربند می‌باشد. حدود ۶۰ درصد این ساختمانها در زلزله‌های با شدت ۸، خسارت متوسط و ۷۵ درصد آنها در زلزله‌های با شدت ۷، خسارت کمی می‌بینند

مجید محمدی (نویسنده مسؤول)، استادیار، پژوهشکده مهندسی سازه، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله،

حامد ابراهیمی، دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی زلزله، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله

انتخاب نوع سیستم سازه ای از میان سیستم های مورد قبول استاندارد ۲۸۰۰، یکی از مهمترین مراحل در طراحی ساختمان است. در ابتدا به نظر می‌رسد که انتخاب سیستم با ضریب رفتار (R) بالاتر به سازه سبک-تر و در نتیجه ارزانتر منجر می‌شود ولی وجود سایر ضوابط، مانند ضوابطی که برای افزایش شکل پذیری یا کنترل تغییرمکان نسبی طبقات وجود دارد، موجب می‌شود که مقاطع به دست آمده، کفایت لازم را نداشته باشند. به گونه ای که در برخی موارد عملاً این ضوابط، مقطع اعضاء را تعیین می‌کنند. در این پژوهش تلاش می‌شود میزان هزینه برای انواع سازه های مورد پذیرش استاندارد ۲۸۰۰، در مورد یک ساختمان فولادی با پلان معمولی (سه دهانه در یک جهت و چهار دهانه در جهت دیگر)، با تعداد طبقات چهار، شش و هشت مورد بررسی قرار گیرد. نتایج حاصل از طراحی سازه ها نشان می‌دهد که با افزایش تعداد طبقات سازه، سیستم های دوگانه اقتصادی تر می‌باشند.

سیستم دیوار برشی فولادی که در دهه های اخیر به لحاظ مطالعات و به کارگیری مورد توجه محققین و صنعتگران قرار گرفته است، به عنوان یک سیستم مقاوم در برابر بارهای لرزه ای شناخته می شود. عملکرد دیوار برشی فولادی در سازه ها همانند دیوار برشی بتنی می باشد و به کارگیری سیستم دیوار برشی فولادی در سالهای اخیر نشاندهنده رفتار بسیار مناسب این سیستم در سازه ها به خصوص در استهلاک انرژی لرزه-ای و کنترل تغییرشکلها می باشد. همچنین با توجه به آن که از دیرباز وجود بازشوها در دیوارهای برشی به جهت ایجاد تمرکز تنشها و دیگر ضعفها مورد توجه و بررسی بوده است، در این تحقیق، ۸۳ مدل دیوار برشی فولادی بازشودار در قاب فولادی با انواع آرایش سخت کننده های FRP* با استفاده از نرم افزار ABAQUS تحت تحلیل غیرخطی اجزاء محدود، مدلسازی و مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می-دهد، با در نظر گرفتن انواع آرایش سخت کننده ها، توزیع تنش در ورق و المان های مرزی بسیار یکنواخت تر و تنشهای پیرامون بازشو در ورق کاهش می یابد. همچنین، با توجه به وجود کمانشهای بحرانی در لبه های بازشو، سخت کننده های افقی- قائم توأم، در کنترل کمانش خارج از صفحه ورق تأثیر به سزایی داشته و سخت کننده های ضربدری به لحاظ بازدهی مصالح بیشترین تأثیر در افزایش ظرفیت برشی، سختی و جذب انرژی را دارند

محمدرضا سقراط، دانشجوی دکترا، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله
مرتضی بسطامی (نویسنده مسؤول)، استادیار پژوهشکده مهندسی سازه، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله

افزایش اعتمادپذیری شبکه ها می تواند خسارات وارده به سیستم ها و شبکه ها را پس از بروز حوادثی مانند زلزله کاهش دهد. شناخت شبکه ها و روشهای تحلیل اعتمادپذیری امری ضروری و از اهداف این مطالعه است. یکی از مشخصه های بارز شبکه ها که آنها را دارای ساختاری ممتاز می نماید ارتباط بین هر دو گره از شبکه است که می تواند با مسیرهای زیاد و مختلفی تأمین شود و این ارتباط را قابل اعتماد سازد. بدترین حالت زمانی است که با شکست مجموعه ای از مؤلفه های مشخص، شبکه دچار شکست می شود. در بسیاری از تحلیل های اعتمادپذیری و بهینه سازی مدل ها، دو حالته بودن (دایر و غیردایر) مؤلفه ها فرض می شود که در حالت واقعی چنین فرضی می تواند دور از واقعیت باشد. در این مقاله، ضمن معرفی گرافها و انواع سیستم ها، دیاگرام های تصمیم دودویی تشریح می شوند. همچنین شبکه های پیچیده مانند شبکه های تصادفی و آزاد مقیاس معرفی و تحلیل آنها مورد بحث قرار می گیرد. با توجه به گستردگی برخی شبکه ها باید از روشهایی استفاده کرد که ضمن دقت کافی، هزینه محاسباتی را نیز کاهش دهد. در این میان همان-طور که در بخش تحلیل شبکه های پیچیده تشریح می گردد می توان به دو روش موسوم به گراف تصادفی و آزاد مقیاس اشاره نمود، اگرچه روش گراف تصادفی دارای محبوبیت بیشتری است.