اهمیت سیستم هشدار سریع سونامی (آب تاز) در مکران
مجید معهود، استادیار، مرکز پیش‌بینی زلزله، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله
سونامی خیزش عظیم امواج دریا، بر اثر ایجاد ناآرامی‌هایی در بستر اقیانوس است. این پدیده تحت شرایط خاصی مانند زلزله‌های کف اقیانوس، زمین‌لغزه‌های زیردریایی، فوران‌های آتش‌فشانی زیردریایی، انفجارهای هسته‌ای یا برخورد شهاب‌سنگ ایجاد می‌گردد. ارتفاع سونامی در سواحل به ده‌ها متر می‌رسد و سرعت آن در آب‌های عمیق ممکن است تا ۸۰۰ کیلومتر در ساعت برسد که معادل سرعت یک هواپیمای جت است. امواج سونامی با سرعت زیاد مسافت‌های طولانی را طی نموده، با شدت به سواحل برخورد می‌نمایند و با ایجاد نیروهای عظیم، قایق‌ها و حتی قطعه سنگ‌هایی با وزن چندین تن را، در داخل ساحل حرکت می‌دهند و با این عمل، ساختمان‌ها را تخریب می‌کند. ازآنجاکه سونامی قبل از نزدیک شدن به ساحل علائم قابل‌رؤیتی ندارد، آگاه نمودن مردم از نزدیک شدن آن ضروری به نظر می‌رسد. اداره ملی اقیانوسی و جوی۱ (NOAA) طراحی، ساخت و هدایت یک سیستم اخطار بین‌المللی را بر عهده گرفته که وقوع سونامی را در اقیانوس‌ها، چند ساعت قبل از رسیدن به ساحل هشدار می‌دهد. امروزه با همکاری کشورهای مختلف در سراسر دنیا، به کمک ابزار و حسگرهای نصب شده، تغییرات فشار امواج را اندازه‌گیری می‌نمایند. آنگاه امواج غیرعادی و ناهنجار را ردیابی و از طریق انتقال داده‌ها به ماهواره، اطلاعات را به‌صورت علائم رادیویی به کشورهای جهان مخابره می‌کنند. گیرنده‌های حساس به تغییرات فشار، در کف دریا در مکان‌های میان اقیانوسی تعبیه و هنگامی‌که امواج سونامی از روی آنها عبور می‌نمایند، علائم داده‌های صوتی به شکل یک پیام اطلاعاتی به یک شناور در سطح آب و از طریق آن به ماهواره فرستاده می‌شود. این پیام اطلاعاتی، هشدار را از طریق ماهواره به مراکز ساحلی می‌فرستد. با توجه به وقوع سونامی در سواحل مکران، پتانسیل وقوع سونامی در سواحل جنوبی ایران از طریق مدل‌سازی فاز تولید سونامی، استفاده از روش‌های عددی و پیشروی امواج سونامی در سواحل کشور و کشورهای همسایه مورد ارزیابی قرار گرفته و نتایج به‌دست‌آمده، هشدار وقوع سونامی دیگری را در سال‌های آینده می‌دهد.
مدول برشی ماکزیمم ماسه های کربناتی و سیلیکاتی: مطالعه ی آزمایشگاهی
حامد جاودانیان (نویسنده مسئول)، استادیار گروه مهندسی عمران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه شهرکرد
یاسر جعفریان، استادیار پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله
عبدالحسین حداد، دانشیار دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه سمنان
مدول برشی ماکزیمم یکی از مهمترین پارامترهای ژئوتکنیکی در تحلیل های دینامیکی به شمار می آید. محققین با انجام مطالعات آزمایشگاهی و لحاظ اثر فاکتورهای مختلف سعی در ارزیابی دقیق تر این پارامتر داشتهاند. اکثر این مطالعات بر روی ماسه های سیلیکاتی صورت گرفته است. از طرفی نتایج برخی مطالعات گذشته حاکی از آن است که نوع کانی و شکل ذرات از عوامل مؤثر بر رفتار دینامیکی خاک ها می‌باشند. بر اساس مطالعات زمین شناسی، بخش وسیعی از مناطق جنوبی کشورمان که خطر لرزه خیزی بالایی دارند، پوشیده از خاک ها و رسوبات کربناتی است که به لحاظ نوع کانی و شکل ذرات تفاوت بسیاری با خاک های سیلیکاتی دارند. از این‌رو ارزیابی مدول برشی دینامیکی خاکهای کربناتی این نواحی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مطالعه، تحقیقات صورت گرفته بر روی مدول برشی ماکزیمم، عوامل مؤثر بر تغییرات این پارامتر، و روش ها و روابط موجود جهت ارزیابی آن بررسی شده است. در ادامه نتایج مطالعه ی آزمایشگاهی انجام شده بر روی ماسه های کربناتی و سیلیکاتی ارائه و نتایج با مطالعات گذشته مقایسه شده است.
مقایسه ی ارزیابی پتانسیل روانگرایی در لایه های خاکی حاشیه ی جنوب غربی شهرستان اهر بر اساس روش های مقاومت نفوذ استاندارد و سرعت موج برشی
علی نیرومند، گروه زمین‌شناسی مهندسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران
روزبه دبیری (نویسنده مسئول)، گروه مهندسی عمران، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
فیروز برادر رضی‌زاده، گروه زمین‌شناسی مهندسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران
یکی از مسائل ژئوتکنیک لرزه‌ای وقوع پدیده‌ی روانگرایی در خاکهای دانه‌ای اشباع غیر متراکم می‌باشد. مقاومت روانگرایی خاک‌ها را می‌توان به روش‌های مختلف آزمایشگاهی مانند برش ساده‌ی تناوبی، سه محوری تناوبی و برش پیچشی تناوبی و روش‌های صحرایی همچون آزمون‌های مقاومت نفوذ استاندارد (SPT)، مقاومت نفوذ مخروط (CPT)، اندازه‌گیری سرعت موج برشی (VS) تعیین نمود. در این تحقیق مقایسه‌ی نتایج حاصل از دو روش ارزیابی پتانسیل روانگرایی بر اساس نتایج SPT و اندازه‌ی سرعت موج برشی با استفاده از روابط تجربی بین آنها انجام گرفته است. شاخص خطر وقوع روانگرایی (LPI) برای هر دو روش مذکور محاسبه گردید. محدوده‌ی مورد مطالعه، جنوب غربی شهرستان اهر در مناطق دایالار و گونجیک بوده و تعداد ۱۱ حلقه گمانه با توجه به عمق آب زیرزمینی و نوع خاک که می‌توانند مستعد روانگرایی باشند مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج مطالعه نشان می‌دهد که نتایج ارزیابی پتانسیل روانگرایی با استفاده از دو روش مذکور با فرض حالت‌های سیمانی و غیر سیمانی خاک‌ها تطابق مناسبی نداشته و شدت پتانسیل روانگرایی در محدوده‌ی مورد مطالعه بر اساس مقادیر LPI بر اساس آزمون VS در مقایسه با روش SPT دارای مقدار بیشتری است.
بررسی ترکیب سیستم های سازه ای در ارتفاع بر اساس ویرایش چهارم استاندارد ۲۸۰۰
مهدی فامرینی، دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه سمنان
علی خیرالدین (نویسنده مسئول)، استاد، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه سمنان و عضو قطب علمی مهندسی زیرساخت های عمرانی دانشگاه تهران
هنگامی‌که از دو سیستم سازه‌ای متفاوت در ارتفاع که به سازه‌های ترکیبی در ارتفاع موسوم است، استفاده می‌شود، مطابق استاندارد ۲۸۰۰ تحلیل آن می‌تواند به دو روش انجام پذیرد. در روش اول که به روش یک‌مرحله‌ای موسوم است، در شرایطی که ضریب رفتار قسمت فوقانی کمتر از ضریب رفتار قسمت تحتانی باشد، کل سازه با پارامترهای لرزه‌ای قسمت فوقانی، بارگذاری و تحلیل می‌شود. در روش دوم که روش دو مرحله‌ای نام دارد، سازه‌ی فوقانی برای ارتفاع و پارامترهای لرزه‌ای خود تحلیل می‌شود و سازه‌ی تحتانی با اثر عکس‌العمل‌های تکیه‌گاهی هم‌پایه شده‌ی سازه فوقانی، برای ارتفاع و پارامترهای لرزه‌ای خود تحلیل می‌گردد. در این تحقیق، هدف بررسی تفاوت‌های این دو روش در نتیجه‌ی تحلیل و طراحی می‌باشد. برای این تحقیق از مدل‌سازی یک سازه ترکیبی، در نرم‌افزار ETABS و SAP2000 استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که برش پایه در روش دو مرحله‌ای نسبت به روش یک مرحله‌ای بیشتر است. برش طبقه روش دومرحله‌ای در سازه‌ی فوقانی کمتر از روش یک مرحله‌ای و در سازه‌ی تحتانی بیشتر از روش یک‌مرحله‌ای می‌باشد.
ارزیابی زاویه ی تحریک زلزله بر روی ساختمان های فولادی نامنظم در پلان با تأکید بر نامنظمی هندسی پلان
محمود حسینی، دانشیار، پژوهشکده مهندسی سازه، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله
سعید تمدن (نویسنده مسئول)، دانشجوی دکتری مهندسی زلزله، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
سامان راحت دهمرده، دانشجوی دکتری مهندسی زلزله، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
یکی از حساسیت‌های اصلی طراحان ساختمان مشخص نمودن راستای بحرانی اعمال بار زلزله بر سازه می‌باشد که بیشترین پاسخ‌های احتمالی المان‌های مختلف را ناشی می‌شود. این راستا می‌تواند بین ۹۰- تا ۹۰+ درجه متغیر باشد. بدین منظور آیین‌نامه‌های ساختمانی به‌جای یافتن زاویه‌ی بحرانی روش‌های ساده‌تری را مطرح نموده‌اند. به‌عنوان‌مثال روش پیشنهادی آیین‌نامه‌ی ۲۸۰۰، روش ۳۰+۱۰۰ درصد می‌باشد. در این پژوهش سعی شده است با مدل‌سازی یک ساختمان با اسکلت فلزی نامنظم در پلان و انجام تحلیل طیفی با استفاده از طیف استاندارد آیین‌نامه‌ی ۲۸۰۰ و تحلیل تاریخچه زمانی خطی با به‌کارگیری هفت زوج شتاب‌نگاشت برای زوایای ۹۰- تا ۹۰+ زاویه‌ی بحرانی تحریک زلزله تعیین و با روش لوپز- تورس کنترل و در نهایت پاسخ برش پایه با نتایج روش ۳۰+۱۰۰ آیین‌نامه مقایسه گردد. نتایج تحلیل طیفی دقیق به کمک نرم‌افزارهای مربوطه نشان‌دهنده‌ی این موضوع می‌باشد که در صورت یکسان بودن طیف طراحی در دو جهت اصلی رابطه‌ی ۳۰+۱۰۰ درصد مقداری در حدود ۳/۵ درصد دست بالاتر از واقعیت می‌باشد و در صورت استفاده از دو سیستم لرزه بر جانبی (با دو ضریب رفتار مختلف) و غیر هم‌شکل بودن طیف‌ها رابطه‌ی آیین‌نامه حتی می‌تواند دست پایین نیز باشد. نتایج نشان‌دهنده‌ی این موضوع می‌باشند که با استفاده از تحلیل تاریخچه زمانی رابطه‌ی ۳۰+۱۰۰ بسیار محافظه‌کارانه می‌باشد.
بررسی رفتار تأسیسات لوله کشی در اثر وقوع زلزله
سیدمحمدرضا حسنی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، قم، ایران
مسعود محمودآبادی (نویسنده مسئول)، استادیار دانشکده فنی ومهندسی، دانشگاه قم
از مهمترین و کاربردی ترین اصول در موارد کاهش خطر زلزله، بررسی و مقاوم‌سازی تأسیسات لوله‌کشی است. آسیب‌پذیری لوله‌کشی‌ها به هنگام زلزله از چند جنبه حائز اهمیت است. در اثر وقوع یک زلزله، قطع جریان در شاه‌لوله‌های آب به‌واسطه‌ی شکستگی‌ها می‌تواند جان بازماندگان زلزله را به خطر بیاندازد. همچنین شکست و انفجار در لوله های گاز طبیعی می‌تواند باعث آتش‌سوزی‌های وسیع شود. در صورت آسیب دیدن لوله‌ها و شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب بوی تعفن، منطقه‌ی آسیب‌دیده را فرا گرفته و احتمال شیوع بیماری های عفونی پس از زلزله وجود دارد. در این مقاله که با روش کتابخانه ای و مقایسه ای انجام شده است هدف، بررسی و تفسیر عوامل تأثیرگذار بر آسیب‌پذیری لوله‌ها به هنگام زلزله می باشد که می توان از آنها در ساختمان‌ها و تأسیسات ساختمانی، مجتمع های بزرگ صنعتی و شبکه های لوله‌کشی شهری استفاده نمود. همچنین استفاده از میز لرزان جهت بررسی و شبیه سازی زلزله ها و پیش بینی سیستم های لوله کشی۱ مورد نیاز و همچنین استفاده از سیستم های نوین لوله کشی که در برابر زلزله مقاوم و مناسب نیز می باشند از پیشنهادات پایانی در این تحقیق هستند.