بررسی رفتار لرزه ای عوارض توپوگرافی با استفاده از روش های تجربی/خندان بکاولی محمد

تجربیات بدست آمده از زمین‌لرزه‌های گذشته و مطالعات انجام شده، اثر عوارض توپوگرافی بر امواج لرزه‌ای را به خوبی نمایان ساخته است. در این میان اما تنها معدودی از آئین‌‌نامه‌های لرزه‌ای و آنهم به صورت محدود، اثرات ساختگاهی ناشی از توپوگرافی را مد نظر قرار داده است. این مساله ناشی از عدم وجود دانش کافی درباره نحوه و میزان تاثیر توپوگرافی بر پاسخ لرزه‌ای ساختگاه است. گرچه مطالعات عددی نسبتا زیادی، به عنوان یک روش کارا، برای شناخت این پدیده انجام شده است اما فقدان مطالعات منسجم در این زمینه کاملا احساس می‌گردد.
در پژوهش حاضر سعی شده است که با استفاده از روش‌های تجربی به مطالعه رفتار لرزه‌ای عوارض توپوگرافی بپردازیم. بدین منظور شش ساختگاه تپه‌ای انتخاب و بر روی آنها شبکه موقت لرزه‌نگاری برای ثبت میکروترمورها و جنبش خفیف زمین نصب شده است. ساختگاه‌های منتخب به لحاظ زمین-شناسی همگن و شامل ساختارهای سنگی بوده تا بتوان از اثرات ناشی از لایه‌های سست سطحی خاک صرفنظر کرد و اثرات مشاهده شده را صرفا به اثر توپوگرافی نسبت داد.
برای ساختگاه‌های ابزارگذاری شده کوتاه‌مدت که در آنها صرفا میکروترمور ثبت شده است، تحلیل‌ها با استفاده از روش نسبت طیفی افقی به قائم انجام گردیده است. با توجه به کوچکی ابعاد عارضه در برخی از آنها نسبت طیفی ساختگاه به مرجع نیز محاسبه شده است. همچنین علاوه بر این تحلیل‌ها، شدت طیفی نیز برای منحنی‌های نسبت طیفی افقی به قائم نیز محاسبه گردیده است.
در ساختگاه‌هایی که امکان ثبت جنبش خفیف زمین مهیا شده بود، پس از انتخاب نگاشت‌های با کیفیت، با استفاده از دسته‌بندی‌های مختلف تحلیل‌های گوناگونی انجام شده و بر اساس آن اثر پارامترهای گوناگون از جمله فاصله رومرکزی، آزیموت لرزه‌ای، جهت مولفه‌ها مورد مطالعه قرار گرفته است. علاوه بر رویدادهای لرزه‌ای، رکوردهای میکروترمور نیز ثبت شده است. مقایسه تحلیل‌های انجام شده بر روی نگاشت‌های لرزه‌ای و میکروترمورها نشان دهنده تطابق قابل قبول بین دو دسته منحنی است.
پس از برداشت و تحلیل رکوردهای لرزه‌ای، ساختگاه‌های منتخب با استفاده از نرم‌افزارهای تهیه شده در پژوهشگاه به صورت دوبعدی و سه‌بعدی مدلسازی و تحلیل گردیدند. با استفاده از نتایج این تحلیل‌ها، تفرق امواج، الگوی بزرگنمایی، مولفه‌های مختلف ماتریس انتقال و … قابل مطالعه خواهند بود. در این مدلسازی‌ها رفتار مصالح خطی در نظر گرفته شده است. برای بدست آوردن پاسخ لرزه‌ای از تحلیل‌های P-SV با استفاده از موجک ریکر که به صورت قائم به مدل تابیده شده است، استفاده شده است. برای اینکه بتوان مقایسه‌ای بین نتایج حاصل از مطالعات تجربی و عددی انجام داد، با استفاده از مولفه‌های ماتریس انتقال به روش تومارکین، منحنی‌های نسبت طیفی برای تحلیل‌های عددی تعریف می‌گردد. منحنی‌های نسبت طیفی بدست آمده از مدلسازی عددی به همراه منحنی‌های بدست آمده از روش تجربی برای ایستگاه‌های مختلف مقایسه شده‌اند. فرکانس بدست آمده از منحنی‌های نسبت طیفی برای ایستگاه‌های واقع بر قله تپه، تطابق قابل قبولی با فرکانس بدست آمده از مطالعات تجربی دارد. اما فرکانس بدست آمده از منحنی‌‌های حاصل از دو روش برای اکثر نقاط غیر از ایستگاه قله، تطابق خوبی را نشان نمی‌دهد. تفاوت‌های مشاهده شده می‌تواند ناشی از علل مختلف باشد که به تفصیل راجع به آنها بحث شده است.