برآورد نسبی دگرشکلی حاصل از زمینلرزه های بزرگ شرق ایران با استفاده از داده های دور لرزه ای و منطقه ای/اشکپور مطلق شبیر

مطالعه دگرشکلی(deformation) یک منطقه با استفاده از پارامترهای مختلف و نیز روشهای متفاوت امکان پذیر است. در برخی از این روشها نظیر استفاده از تلسکوپهای نوری و لیزری در تعیین تغییر اختلاف تراز دونقطه از سطح زمین و یا تغییر در اختلاف فاصله دو نقطه معین از یک نقطه معلوم (ایستگاه) و نیز تغییر در زاویه بین خطوط واصل دو نقطه مذکور تا ایستگاه، سیستم تعیین موقعیت جهانی با کمک ماهواره (GPS)، و تداخل سنجی راه دور(VLBI)، مستقیما پارامتر مرتبط با دگرشکلی اندازه گیری می شود، در حالیکه در روشهای دیگری همچون روشهای زمین شناسی، دگرشکلی را با توجه به تغییر شکل جسمی با هندسه معین و تعریف شده، تعیین می کنند. محاسبه استرین لرزه ای که با استفاده از انرژی آزاد شده به هنگام وقوع زمینلرزه ها صورت می گیرد، از جمله روشهای غیر مستقیم در بررسی دگرشکلی محسوب می شود. هدف اصلی این پروژه، تحلیل دگرشکلی با استفاده از محاسبه استرین لرزه ای زمینلرزه هایی است که پیرامون دشت لوت واقع در شرق ایران روی داده اند. به لحاظ اینکه در محاسبه تانسور استرین لرزه ای نیاز به داشتن اطلاعات مربوط به حل مکانیزم کانونی و همچنین گشتاور لرزه ای هر یک از رویدادهاست، کار انجام شده دارای چند بخش به این شرح است: ۱) برآورد مکانیزم کانونی و گشتاور لرزه ای زمینلرزه های تاریخی. ۲) مدل سازی شکل موج رویدادهای دستگاهی به منظور برآورد پارامترهای چشمه با استفاده از داده های ثبت شده در ایستگاههای راه دور. ۳) استخراج طیف دامنه جابجایی داده های لرزه ای راه دور و منطقه ای. ۴) محاسبه استرین لرزه ای مجموعه رویدادهای تاریخی و دستگاهی
یکی از روشهای مطالعه رژیم لرزه زمینساختی حاکم بر پوسته زمین، بررسی دگرشکلی حاصل از تنشهای زمینساختی است که ممکن است به صورت آرام و خزشی نظیر آنچه که در ناحیه زاگزس رخ می دهد ظاهر شود و یا به صورت ناپیوسته ولی با آهنگ بالا و در هنگام وقوع زمینلرزه ها نظیر آنچه که در شرق مرکزی ( اطراف دشت لوت) اتفاق می افتد. در این پروژه با استفاده از پارامترهای منابع زمینلرزه های بزرگی که در شرق مرکزی ایران روی داده اند، تانسور استرین لرزه ای در ده منطقه زلزله خیز پیرامون دشت لوت محاسبه و در تفسیر دگر شکلی محلی این بخش از ایران به کار گرفته شد. بانک داده ها مشتمل بر داده های تاریخی از سال ۷۳۴ میلادی و دستگاهی است. به منظور استخراج پارامترهای منابع زمینلرزه ها، علاوه بر کاتالوگهای تاریخی، از داده های دستگاهی سال ۱۹۹۴ به بعد که داده های رقومی دور لرزه ای آنها در دسترس است و درمدلسازی شکل موج و استخراج طیف دامنه جابجایی(طیف چشمه) رویدادها استفاده شده است. برای هر یک از زونهای ده گانه انتخاب شده، تانسور استرین لرزه ای متقارن و نامتقارن و همچنین برای نخستین بار تانسور نرمال شده استرین لرزه ای محاسبه و مور تفسیر قرار گرفت. نتایج این پروژه گویای تجمع استرین در پایانه گسلهای بنیادی منطقه نظیر انتهای گسل گوک، نایبند، زاهدان، نصرت آباد، و پیشانی دشت لوت در شمال می باشد. علاوه بر این، در بیشتر زونها به طور محلی یک چرخش راستگرد مشاهده می شود که این پدیده در دشت بیاض بیشتر از سایر زونها دیده میشود. از دیگر نتایج این تحقیق نقش دشت لوت در تغییر روند جهتی محور استرین اصلی (تراکمی) در این ناحیه در مقایسه با سایر نقاط فلات ایران است به طوریکه چرخش قابل ملاحظه ای در جهت ساعتگرد دیده می شود و موید نقش هندسه بلوکها در دگرشکلی یک منطقه است. مقایسه ها نشان می دهند که بین نوع و جهت دگرشکلی لرزه ای برآورد شده در این تحقیق با داده های GPS که توسط محققین مختلف اندازه گیری شده است همخوانی قابل قبولی وجود دارد که می تواند نتیجه گرفت که در بررسی های تاریخی و یا عصر حاضر دگرشکلی که داده های GPS در دسترس نیست داده های لرزه ای در این زمینه مفید واقع می شوند.