تعیین ساختار پوسته در ناحیه البرز مرکزی به روش تحلیل توابع گیرنده

همکاران: دکتر محمد تاتار و مهندس امیرهوشنگ رجائی

چکیده
در این تحقیق که با همکاری مشترک علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله (ایران)، دانشگاه کمبریج (‌انگلستان) و دانشگاه گرونبل (فرانسه) صورت پذیرفته است، با استفاده از امواج درونی رخدادهای دور‌لرزه‍ای، ساختار پوسته و سنگ‌‌کره در بخش مرکزی رشته‌کوههای البرز برای اولیـن بار به طور فراگیر و جامع مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. منطقه مورد مطالعه، بسیار لرزه‌خیز و فعال با ساختار عمقی پیچیده و شهر تهران در جنوب آن واقع شده است. هدف از این مطالعه، تعیین عمق و هندسه تغییرات موهو در زیر بخش مرکزی رشته‌کوههای البرز با دقت و میزان تفکیک زیاد است. ساختمان پوسته در منطقه البرز مرکزی و در زیر ۲۶ ایستگاه باند‌ پهن یک شبکه متراکم لرزه‌نگاری موقت، که برای یک دوره ۴ تا ۶ ماهه در سال ۱۳۸۲ نصب شده بود، تعیین گردید. در دوره زمانی نصب شبکه، مجموعاً بیش از ۱۳۰۰ نگاشت سه‌مؤلفه‌ای مربوط به ۵۳ رخداد دور‌لرزه‌ای انتخاب و مورد استفاده قرار گرفت. نگاشت رخدادهای دورلرزه‌ای ثبت شده در ابتدا با روش تحلیل توابع گیرنده و سپس با هدف افزایش قابلیت اطمینان نتایج با روش تحلیل ادغام شده توابع گیرنده با داده‌های پاشندگی سرعت گروه امواج ریلی پردازش شد. مراحل مختلف پردازش داده‌ها در سه دوره یک ماهه در دانشگاههای کمبریج (انگلستان) و گرونبل (فرانسه) فراگیری و آغاز و سپس در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله (ایران) تکمیل گردید. اهم نتایج حاصل از این تحقیق مبیّن ضخامت پوسته‌ای مابین ۴۸ تا ۵۰ کیلومتر در بخش شمالی از بلوک ایران مرکزی قبل از شروع ارتفاعات البرز، ضخامت حدود ۵۵ کیلومتر در بخش میانی البرز و حدود ۴۴ کیلومتر در ساحل جنوبی دریای خزر است. نتایج مذکور، این باور را که البرز کوهی بدون ریشه است، زیر سؤال می‌برد.

واژه‌های کلیدی
البرز، دورلرز، عمق موهو، لرزه‌خیزی، توابع گیرنده