گزارش زمین لرزه ۱۶ /۸۵/۱۲ دورود

۱- معرفی رویداد

در ساعت ۰۲: ۰۲ (به وقت محلی) زمین لرزه ای به بزرگای ۴/۷=ML در مقیاس محلی در ۱۲ کیلومتری شمال باختری شهر دورود به وقوع پیوست (شکل ۱). موقعیت مکانی این زمین لرزه در مختصات جغرافیایی ۳۳/۵۶ درجه عرض شمالی و ۴۸/۹۸ درجه طول خاوری می باشد. این رویداد لرزه ای در ایستگاههای شبکه ملی لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله به خوبی ثبت شده است (شکل ۲). بر اثر این زمین لرزه ۳۹ نفر از شهروندان دورودی مجروح شده اند

.

شکل(۱): مرکز سطحی زمین لرزه ۸۵/۱۲/۱۶ دورود

شکل (۲): لرزه نگاشتهای ثبت شده از زمین لرزه دورود (شبکه ملی باند پهن پژوهشگاه)

۲- لرزه زمینساخت منطقه

استان لرستان به علت قرار داشتن بر روی استان لرزه زمینساخت زاگرس از نواحی لرزه خیز ایران می باشد. وقوع زمین‌لرزه‌های مخرب در سیمره، سایروان، دره سیلاخور، بروجرد و … در ادوار مختلف تاریخی بهترین گواه لرزه خیزی این منطقه می باشد. پژوهشگران متعددی صفحه ایران را به بخشهای مختلف زمینساختی تقسیم نموده اند و در اکثر این تقسیم بندیها استان لرستان در پهنه زاگرس قرار می گیرد. لرستان در واقع بخشی از رشته کوههای چین خورده- رانده شده زاگرس می‌باشد. براساس مطالعات بربریان (۱۹۹۵) زاگرس را می توان براساس داده‌های مورفوتکتونیکی، لرزه ای، ساختاری و رخساره‌های رسوبی به پنج واحد تقسیم کرد که هر بخش با گسله‌های ژرفی پی سنگ و به طور عام پنهان از یکدیگر جدا می‌شوند. وقوع زمین‌لرزه‌های زاگرس ناشی از کوتاه شدگی پی سنگ زاگرس در اثر تغییر عملکرد گسلهای عادی پی سنگ (با شیبی به سمت شمال خاور) به صورت گسلهای معکوس با شیب زیاد، درنظر گرفته می شود. در اکثر زمین‌لرزه‌های این ناحیه وجود یک گسلش رانده با مولفه امتدادلغز یا گسل امتداد لغز با مولفه شیب لغز معکوس قابل توجه می‌باشند.
درخصوص علت وقوع زمین‌لرزه‌های متعدد در پهنه زاگرس می توان اشاره کرد که به علت قرارگرفتن پهنه ایران بین صفحه‌های عربی و اوراسیا از یکسو و حرکت صفحه عربی به سوی اوراسیا (با سرعت حدود ۳/۵ سانتیمتر در سال) از سوی دیگر، پهنه ایران به صورت مداوم دارای فرم دگرشکلی منحصر به فردی می باشد. مرز فلات ایران با صفحه عربی گسل اصلی تراستی زاگرس است. بخشی از دگرشکلهای ناشی از حرکت صفحه عربی و نیروهای فشارشی حاصل از این حرکت در پهنه زاگرس به صورت رخدادهای زمین‌لرزه نمایان می باشد و هر از چندگاهی زمین‌لرزه‌های مخربی در این پهنه رخ می‌دهند.

۳- گسلهای فعال اصلی منطقه

به طور کلی روندهای ساختاری فعال و گسلهای لرزه زا در زاگرس امتداد شمال باختری-جنوب خاوری دارند و اصلی ترین این گسلها در محدوده استان لرستان (شکل ۱) به شرح ذیل می‌باشند.

*

• گسل اصلی جوان زاگرس (MRF)
  گسل اصلی جوان زاگرس (MRF) به عنوان یک گسل امتدادلغز راستگرد جنبا و لرزه زا با روندی شمال باختری- جنوب خاوری در ادامه شمال باختری گسل معکوس اصلی زاگرس (Main Zagros Reverse Fault) شناسایی شده است. شواهد زمین شناسی دال بر جابجایی راستگرد به میزان ۱۰ تا ۶۰ کیلومتر توسط بخشهای دورود و نهاوند از گسل اصلی امروزی گزارش شده است(جکسون و همکاران، ۱۹۸۴). بنا به نظر بربریان جابجایی راستگرد حدود ۱۹۷ کیلومتر در ناحیه نهاوند- دورود قابل مشاهده است. اگر لغزش در سطح این گسل از پلیوسن (۵ میلیون سال پیش) شروع شده باشد، نرخ میانگین لغزش سالانه این گسل ۴۰ میلی متر خواهد بود. قابل توجه است که بخشهایی از گسل اصلی جوان که سبب جابجایی راستگرد گسل معکوس اصلی زاگرس شده اند (بخشهای دورود، نهاوند، صحنه و دینور از MRF) فعالیتهای لرزه زایی بیشتری نسبت به سایر بخشهای این گسل (بخشهای سرتخت، مروارید، مریوان و پیرانشهر) نشان می‌دهند. سازوکار ژرفی زمین‌لرزه‌ها و توان لرزه زایی گسل اصلی جوان زاگرس از سایر زلزله‌های کمربند چین خورده-رانده زاگرس متفاوت است. این زمین‌لرزه‌ها واجد بزرگای بیشتری نسبت به سایر زمین‌لرزه‌های این کمربند بوده و یک سازوکار ژرفی گسلش امتدادلغز با مؤلفه معکوس را نشان می‌دهند. این گسل در تمامی درازای خود از دینور در شمال باختری، با رویداد زمین‌لرزه فارسینج ( ۱۳۳۶/۹/۲۲ هـ.ش با ۶/۷=Ms) تا دریاچه کهر در جنوب خاور با وقوع زمینلرزه سیلاخور ( ۱۲۸۷/۱۱/۳ با بزرگای ۷/۴=Ms ) و زمین‌لرزه‌های تاریخی منطقه گسیخته شده است.
• گسل معکوس اصلی زاگرس (MZRF)
  این گسل به عنوان یک مرز ساختاری با تغییرات اساسی در تاریخچه رسوبگذاری، جغرافیای گذشته و لرزه خیزی مطرح شده است. گسل معکوس اصلی زاگرس با امتدادی شمال باختری- جنوب خاوری از باختر ایران تا شمال ناحیه بندرعباس گسترش دارد. بنابر نظر بربریان ۱۹۹۵ هیچ گونه گواهی بر گسیختگی تاریخی یا قرارگیری پهنه‌های مهلرزه ایی زمین‌لرزه‌هایی با بزرگای زیاد در طول این گسل وجود ندارد.
• گسل لرزه خیز دورود
  گسل دورود به عنوان بخشی از گسل اصلی امروزی زاگرس مسبب رویداد زمین‌لرزه ویرانگر سیلاخور ۱۲۸۷/۱۱/۳ هـ.ش با بزرگای ۷/۴=Ms بوده است. پرتگاه گسلی ایجاد شده در اثر رویداد زمین‌لرزه ۱۲۸۷/۱۱/۳ هـ.ش سیلاخور با جابجایی قائم سطح زمین به میزان ۱ متر همراه بوده است. این گسل از نزدیکی ارجنک با روند W45N به درازای تقریبی ۱۰۰ کیلومتر تا نزدیکی بروجرد قابل تعقیب است. رودخانه‌های متعددی براثر گسل دورود منطبق می‌باشند که از این جمله به رودهای «گهروماربورا» می توان اشاره نمود. دریاچه کهر به احتمال زیاد در اثر بسته شدن دره گهر توسط یک سنگ ریزش عظیم (قبل از سال ۱۲۶۸ هـ.ش) ضمن وقوع زلزله ایی مخرب و ویرانگر تشکیل شده است. این گسل در نزدیکی دریاچه گهر، مرز بین توالی سنگهای پالئوزوئیک و مزوزوئیک در شمال خاور را با سنگ آهکهای کرتاسه در جنوب باختر تشکیل می دهد. در شمال باختر شهر دورود، گسل دورود در مرز جنوبی دشت سیلاخور قرار دارد. اثر گسل دورود را با تعقیب چشمه‌های آبی که در دره سیلاخور مشاهده می‌شوند، می توان شناسایی نمود. باتوجه به اثر گسلی دورود به صورت خطی مستقیم در سطح زمین (از رشته کوهها در جنوب خاور تا نهشته‌های دره سیلاخور در شمال باختر) سطح گسل مذکور واجد شیبی قائم است. به طور خلاصه، پس از رویداد ویرانگر ۱۲۸۷/۱۱/۳ هـ.ش سیلاخور، جنبش و فعالیت مجدد گسل دورود با وقوع چهار زمین‌لرزه با بزرگای ۵<M در سالهای ۱۳۳۷ هـ.ش ، ۱۳۴۲ هـ.ش ، ۱۰ و ۱۱ فروردین ۱۳۸۵ مشخص می شود.

۴-پیشینه لرزه خیزی منطقه در ۳ سال گذشته

بررسی لرزه خیزی گستره ۲۰۰ کیلومتری محل زمین لرزه نشان می دهد که در حدود ۵۲۸ رویداد لرزه ای در ۳ سال گذشته رخ داده است (شکل ۳). که بزرگترین آنها زمین لرزه ۳۱ مارس ۲۰۰۶ میلادی درب آستانه سیلاخور با بزرگای ۶/۱=ML می باشد که باعث کشته شدن ۶۲ نفر و تخریب فراوان در منطقه بین دورود و بروجرد شد. همچنین در شعاع ۱۰۰ کیلومتری ناحیه دورود در این مدت ۲۵ زمین لرزه با بزرگای بیش از ۴ روی داده است (جدول ۱).

جدول (۱): زمین لرزه های گستره ۱۰۰ کیلومتری ناحیه دورود با بزرگای بیشتر از ۴

Date	Time (UTC)	Time (Local)	Lat.	Lon.	Depth	Magnitude		Ref.	Region
۲۰۰۴/۰۳/۱۹	۱۹:۲۷:۳۸	۲۲:۵۷:۳۸	۳۲٫۸	۴۸٫۹	۳۳	Mb	۴٫۶	IDC	North-West of Lali, Khoozestan Province
۲۰۰۴/۰۳/۲۱	۰۵:۰۴:۳۸	۰۹:۳۴:۳۸	۳۲٫۷	۴۹٫۱	۳۳	Mb	۴٫۳	IDC	North of Lali, Khoozestan Province
۲۰۰۴/۱۱/۲۲	۰۴:۰۱:۲۷	۰۷:۳۱:۲۷	۳۳٫۳۶	۴۷٫۹۹	۱۴	ML	۴٫۸	IIEES	South-West of Khorramabad, Lorestan Province
۲۰۰۴/۱۱/۲۷	۱۶:۱۲:۰۱	۱۹:۴۲:۰۱	۳۳٫۳۷	۴۸	۱۵	ML	۴٫۴	IIEES	South-West of Khorramabad, Lorestan Province
۲۰۰۵/۰۱/۱۳	۰۸:۱۴:۲۹	۱۱:۴۴:۲۹	۳۳٫۴۱	۴۸٫۴۲	۱۴	ML	۴	IIEES	Khorramabad, Lorestan Province
۲۰۰۵/۰۱/۱۳	۱۱:۰۰:۳۰	۱۴:۳۰:۳۰	۳۳٫۴۱	۴۸٫۴۲	۱۴	ML	۴٫۱	IIEES	Khorramabad, Lorestan Province
۲۰۰۵/۰۵/۰۳	۰۷:۲۱:۱۱	۱۱:۵۱:۱۱	۳۳٫۸۶	۴۸٫۸۱	۱۴	ML	۴٫۸	IIEES	Borujerd, Lorestan Province
۲۰۰۵/۰۵/۰۳	۰۷:۲۴:۲۷	۱۱:۵۴:۲۷	۳۳٫۸۵	۴۸٫۸۷	۱۴	ML	۴	IIEES	East of Borujerd, Lorestan Province
۲۰۰۵/۰۶/۱۸	۰۹:۳۱:۵۰	۱۴:۰۱:۵۰	۳۳٫۱۳	۴۸٫۵۴	۱۴	ML	۴٫۵	IIEES	South-East of Khorramabad, Lorestan Province
۲۰۰۶/۰۱/۱۲	۲۱:۲۲:۴۵	۰۰:۵۲:۴۵	۳۲٫۸۵	۴۹٫۳۳	۱۵	ML	۴٫۳	IIEES	North-East of Lali, Khoozestan Province
۲۰۰۶/۰۳/۳۰	۱۶:۱۷:۰۶	۱۹:۴۷:۰۶	۳۳٫۷۴	۴۸٫۹۲	۱۴	ML	۴٫۵	IIEES	South-East of Borujerd, Lorestan Province
۲۰۰۶/۰۳/۳۰	۱۹:۳۶:۱۸	۲۳:۰۶:۱۸	۳۳٫۶۹	۴۸٫۹۱	۱۵	ML	۵٫۱	IIEES	South-East of Borujerd, Lorestan Province
۲۰۰۶/۰۳/۳۱	۰۱:۱۷:۰۲	۰۴:۴۷:۰۲	۳۳٫۶۵	۴۸٫۹۱	۱۴	ML	۶٫۱	IIEES	North-West of Dorud, Lorestan Province
۲۰۰۶/۰۳/۳۱	۰۱:۳۱:۲۴	۰۵:۰۱:۲۴	۳۳٫۹	۴۸٫۸	۱۴	ML	۴٫۹	IIEES	Borujerd, Lorestan Province
۲۰۰۶/۰۳/۳۱	۱۱:۵۴:۰۲	۱۵:۲۴:۰۲	۳۳٫۸۹	۴۸٫۸	۱۷	ML	۵٫۲	IIEES	Borujerd, Lorestan Province
۲۰۰۶/۰۴/۰۱	۰۸:۳۱:۰۶	۱۲:۰۱:۰۶	۳۳٫۹۲	۴۸٫۸۴	۱۵	ML	۴٫۱	IIEES	Borujerd, Lorestan Province
۲۰۰۶/۰۴/۰۱	۱۲:۰۸:۳۴	۱۵:۳۸:۳۴	۳۳٫۹	۴۸٫۸۵	۱۵	ML	۴	IIEES	Borujerd, Lorestan Province
۲۰۰۶/۰۴/۰۲	۰۱:۵۹:۰۴	۰۵:۲۹:۰۴	۳۳٫۷۶	۴۸٫۹۱	۱۵	ML	۴	IIEES	South-East of Borujerd, Lorestan Province
۲۰۰۶/۰۴/۰۲	۱۹:۲۵:۵۹	۲۲:۵۵:۵۹	۳۳٫۷۸	۴۸٫۸۸	۱۴	ML	۴٫۱	IIEES	South-East of Borujerd, Lorestan Province
۲۰۰۶/۰۴/۰۶	۱۵:۳۶:۳۴	۱۹:۰۶:۳۴	۳۴٫۰۱	۴۸٫۵۶	۱۴	ML	۴٫۴	IIEES	North-West of Borujerd, Lorestan Province
۲۰۰۶/۰۴/۱۲	۱۱:۴۷:۴۰	۱۵:۱۷:۴۰	۳۳٫۸	۴۸٫۹	۱۵	ML	۴٫۶	IIEES	East of Borujerd, Lorestan Province
۲۰۰۶/۰۴/۱۹	۲۳:۱۳:۴۰	۰۲:۴۳:۴۰	۳۳٫۷۶	۴۸٫۹۱	۱۴	ML	۴٫۲	IIEES	South-East of Borujerd, Lorestan Province
۲۰۰۶/۰۷/۲۴	۲۲:۵۱:۰۹	۰۲:۲۱:۰۹	۳۲٫۷۳	۴۹٫۸	۱۴	ML	۴	IIEES	South-West of Fereydunshahr, EsfahanProvince
۲۰۰۶/۰۸/۱۱	۱۹:۳۰:۳۶	۲۳:۰۰:۳۶	۳۴٫۲۴	۴۸٫۷۵	۱۴	ML	۴٫۱	IIEES	Malayer, Hamedan Province
۲۰۰۷/۰۱/۱۹	۰۵:۴۷:۱۴	۰۹:۱۷:۱۴	۳۲٫۹۷	۴۸٫۷۵	۲۷	ML	۴٫۲	IIEES	South-West of Dorud, Lorestan Province

شکل (۳): لرزه خیزی گستره ۲۰۰ کیلومتری ناحیه دورود در ۳ سال اخیر.(ستاره در شکل زمین لرزه بامداد ۸۵/۱۲/۱۶ را نشان می‌دهد)