رفتار ساختمانهای استانهای قزوین و همدان در برابر زلزله اول تیرماه ۱۳۸۱ چنگوره و روشهای بازسازی آنها
سیدمهدی زهرایی، مهدی حاج اسماعیلی
اغلب ساخت و سازهای روستایی در ایران بر پایه کاربرد خشت و گل و چوب متداول می باشد. این در حالی است که طبق تجربه زلزله‌های گذشته کاربرد این مصالح خصوصاً با اجرای سنتی و معمولاً نادرست به احداث ساختمانهای سست و کم دوام منجر می شوند. دراین راستا، زلزله چنگوره با بزرگای گشتاوری Mw=6.5 در اول تیرماه ۱۳۸۱ در بخشهای عمده ای از استانهای قزوین و همدان موجب کشته شدن ۲۳۰ نفر و وارد آمدن خسارات قابل توجهی به چند هزار واحد مسکونی گردید.
مهمترین عوامل آسیب‌پذیری این ساختمانها کاربرد مصالح سست، عدم اجرای مناسب و احداث بناهای با جرم زیاد (بویژه سقفها) می باشد. با کاربرد شیوه‌های صحیح تهیه مصالح و رعایت نکات اجرایی، احداث ساختمانهای سنتی نسبتاً مقاوم بدون افزایش هزینه قابل توجه، امکان پذیر به نظر می رسد.
در این مقاله، برخی از شیوه‌های نادرست در ساخت و ساز روستاها و شهرهای بازدید شده، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و ضمن اشاره ای گذرا به علل عمده آسیب دیدگی ساختمانهای مناطق مذکور، روشهایی برای ترمیم و مقاوم سازی لرزه ای آنها پیشنهاد شده است. البته می توان این روشها را به سایر نقاط کشور با شرایط مشابه تعمیم داد.
بررسی مقدماتی پتانسیل وقوع روانگرایی در شهر کرمان
مهدی مؤمنی رق آبادی، عبدالحسین فاضلی، کاظم فخاریان
ایمنی ساختگاهها در برابر خطرهای تشدید، زمین لغزه و روانگرایی از اهمیت بالایی برخوردار می باشد؛ به گونه ای که کنترل روانگرایی در اکثر آیین نامه‌ها الزامی شده است. در این تحقیق، پتانسیل روانگرایی شهر کرمان با خاک ریزدانه چسبنده بررسی شده است. در این راستا، ابتدا روشهای موجود برای بررسی پتانسیل روانگرایی ریزدانه‌های چسبنده به اختصار مرور و سپس اطلاعات ژئوتکنیکی موجود در شهر کرمان تجزیه و تحلیل و ارزیابی شده است. بر اساس معیارهای استفاده شده برای پتانسیل روانگرایی، به نظر می رسد که علی رغم درجه لرزه خیزی بالای شهر کرمان، احتمال بروز پدیده روانگرایی بسیار پایین است. البته این نتیجه گیری را به علت پراکندگی اطلاعات موجود نمی توان قطعی تلقی نمود و انجام آزمایشهای سه محوری دوره ای، برش ساده دوره ای و آزمایش در جای CPTU برای تعیین مقاومت دوره ای لایه بندی شهر کرمان و احتمال کاهش مقاومت در مقابل زلزله پیشنهاد گردیده است.
ارزیابی زمین‌لرزه ۱/۴/۱۳۸۱ چنگوره و پس لرزه‌های آن
غلام جوان دولویی، کارن آساتوریانس، محمد مختاری
زمین‌لرزه ای با بزرگای mb=6.2 بامداد روز شنبه ۱/۴/۱۳۸۱ شهر آوج و روستاهای اطراف آن را بشدت لرزاند. در پی این زمین‌لرزه که در مرز مشترک استانهای قزوین، همدان و زنجان رخ داد ۲۱۵ روستا آسیب دید. شدت خسارات وارد بر منطقه زلزله زده آوج به اندازه ای بود که بیش از ۵۰ روستا بین ۷۰ تا ۱۰۰ درصد تخریب شد. تعداد زیادی از ساختمانهای بخش جنوبی شهر آوج که در امتداد ناحیه گسلی و احتمالاً روی خاک ضعیف قرار گرفته اند، آسیب کلی دیدند. حداکثر شدت مهلرزه ای در مرکز سطحی این زمین‌لرزه VIII تعیین شده است. ادامه فعالیت گسلهای منطقه پس از وقوع زمین‌لرزه اصلی با رخداد پس لرزه‌های متعددی همراه شده است. در این راستا، یک شبکه موقت لرزه نگاری با توانمندی ۲۰ ایستگاه کوتاه دوره و شش ایستگاه لرزه نگاری باند پهن طراحی شد که بلافاصله در منطقه زلزله زده آوج نصب گردید. نتایج اولیه نشان می دهد که در مدت سه هفته پس از زمین‌لرزه مذکور، بیش از پنج هزار پس لرزه با بزرگاهایی از ۵/۰ تا ۸/۴ ( در مقیاس محلی ML) توسط شبکه محلی ثبت شده است.
سازوکار کانونی پس لرزه‌های ثبت شده از نوع معکوس تعیین شده است. افزایش فعالیت گسله‌ها، توانمندی بالای لغزش و روانگرایی زمین در منطقه از جمله عوامل مهمی هستند که مکان یابی بهینه برخی از روستاها، طراحی ساختمانهای مقاوم با رعایت اصول فنی و بازسازی ساختمانهای آسیب دیده به گونه ای مقاوم در برابر زمین‌لرزه‌های بزرگ محتمل را امری کاملاً ضروری و اجتناب ناپذیر ساخته است.
ارزیابی پارامترهای دینامیکی زمین‌لرزه ۱/۴/۸۱ چنگوره ثبت شده در شبکه ملی لرزه نگاری ایران
مهرداد مصطفی زاده
زمین‌لرزه چنگوره با بزرگای Mw=6.4 در تاریخ ۱/۴/۸۱ به وقوع پیوست. این زمین‌لرزه در غرب تهران با شدت بین سه و چهار حس شد. به منظور محاسبه پارامترهای دینامیکی این زمین‌لرزه از اطلاعات ثبت شده در ایستگاههای لرزه نگاری نایین و زاهدان شبکه INSN استفاده شده است. گشتاور لرزه ای (Mo)محاسبه شده برابر با ۱۰۲۵×۵/۷ دین. سانتیمتر و تانسورهای گشتاوری آن بر حسب واحد دین. سانتیمتر، برابر ۱۰۲۵ محاسبه گردیده است:
انرژی رها شده بعد از زلزله نیز محاسبه گردیده که مقدار آن برابر
می باشد.
