دبیر علمی مانور:
مانور جامعه محور به صورت پایلوت در تهران و تمامی مراکز استانها در ۱۵ آذرماه برگزار می گردد
حدود دو دهه است که همه ساله در آذر ماه، مانور زلزله و ایمنی در مدارس سراسر کشور برگزار می شود. از سال گذشته رویکرد محله محوری در فرایند اجرایی مانور مورد توجه قرار گرفته است. به همین مناسبت گفتگویی با آقای دکتر کامبد امینی حسینی رییس پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و دبیر علمی مانور سال جاری ترتیب داده شده است که ماحصل آن به شرح زیر است.
لطفا خلاصه ای از اهداف و فرایند اجرای مانور زلزله و ایمنی و رویکرد جدید آن ارائه فرمایید؟
مانور زلزله و ایمنی به ابتکار پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و با همکاری وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت کشور، جمعیت هلال احمر و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران قریب به دو دهه است که در مدارس کشور برگزار می گردد. مهمترین هدف از برگزاری این مانور حساس سازی جامعه بخصوص قشر دانش آموز نسبت به خطر وقوع زلزله و تبعات آن در کشور بوده است و در کنار آن ارائه آموزش های مرتبط با پناهگیری و حفاظت از خود در زمان زلزله از دیگر اهداف این برنامه بوده است. با توجه به بازخوردهایی که از روند اجرایی مانور در سال های گذشته دریافت شد، کمیته راهبری مانور متشکل از نمایندگان دستگاه های فوق الذکر تصمیم به توسعه برنامه مانور به سطح محلات مجاور مدارس گرفته است. در این فرایند جدید مدارس ایمن در برابر زلزله به عنوان پایگاه های محلی مدیریت بحران در سطوح محلی و واحدهای همسایگی عمل می نمایند و از این رو شعار مانور سال جاری “مدرسه ایمن – جامعه تاب آور” انتخاب شده است.
چرا مدارس در این برنامه به عنوان مراکز مدیریت بحران محلی انتخاب شده اند و آیا مدیریت بحران وظیفه نهادهای حاکمیتی نیست؟
ج: در زمانی که زلزله بزرگی در یک منطقه پر جمعیت مثل یک شهر رخ دهد، قاعدتا ظرفیت های موجود دستگاههای مسئول امداد و نجات برای پاسخگویی به تبعات زلزله بخصوص در روزهای اولیه بعد از سانحه، کافی نخواهد بود و این مساله می تواند باعث افزایش تلفات و خسارات ناشی از زلزله گردد. نمونه بارز این مشکل در زلزله بم در سال ۱۳۸۲ مشاهده شد که پاسخگویی به اثرات زلزله با توجه به محدودیت منابع و ظرفیتهای موجود چندین روز به طول انجامید. با توجه به اهمیت ساعات اول بعد از رخداد زلزله برای نجات جان مصدومان و افرادی که زیر آوار گرفتار شده اند، رویکرد استفاده از ظرفیت های محلی برای ارائه خدمات اولیه امدادی سالهاست که در ایران و جهان مورد توجه قرار گرفته است. در این رویکرد، ساکنین هر محله اقدامات لازم را برای کاهش خطرپذیری با ایجاد گروه های مدیریت بحران جامعه محور پیش از زلزله آغاز می نمایند و در زمان رخداد زلزله در فرایند خودامدادی و دگرامدادی مشارکت می نمایند. این رویکرد اساس برنامه مانور سال جاری خواهد بود. بدین ترتیب که مدرسههای ایمن که از نظر سازهای دارای استحکام مناسبی هستند و از نظر فضا و امکانات نیز شرایط مساعدی دارند، به عنوان پایگاه مدیریت بحران محلی انتخاب می گردند و شورایی با محوریت مدیر مدرسه و با حضور نماینده شورایاری محل، نماینده مدیریت بحران محله و تعدادی از معتمدین محل در آن ایجاد می شود. این شورا که شورای ایمنی محلی نامیده شده است مسئولیت انجام اقدامات مرتبط با کاهش ریسک زلزله در سطح محلی را بر عهده دارد و در زمان بحران نیز مسئول انجام اقدامات مورد نیاز برای پاسخگویی به اثرات زلزله در ساعات اولیه بعد از بحران (پیش از ورود نیروهای مسئول) خواهد بود.
آیا برنامه موجود هم راستا با سایر برنامه های مرتبط با آمادگی در دستگاههای اجرایی است؟
به منظور هماهنگی و وحدت رویه در انجام اقدامات مرتبط با ارتقای آمادگی در جامعه، اخیرا تفاهم نامهای برای تشکیل “ستاد ملی آمادگی عمومی در برابر زلزله” با امضای وزاری محترم کشور، علوم، تحقیقات و فناوری، آموز ش و پرورش و همچنین روسای محترم جمعیت هلال احمر، سازمان صدا و سیما و شهردار محترم تهران منعقد شده است. در چارچوب این تفاهم نامه مصوب شده است که تمام اقدامات مرتبط با ارتقای آمادگی عمومی در برابر زلزله در این ستاد طرح و تصویب گردد. یکی از بندهای این تفاهم نامه مرتبط با اجرای برنامه “مدرسه ایمن – جامعه تاب آور” می باشد و مقرر شده است که به تدریج این برنامه در همه مدارس کشور به اجرا گذاشته شود به طوریکه تا سال ۱۴۰۴ که افق سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران است، در کلیه نقاط کشور عملیاتی شود.
آیا این برنامه خللی در انجام وظایف دستگاه های متولی مدیریت بحران در کشور ایجاد نمی کند؟
اتفاقا این برنامه به بهترین شکل به مردم و دستگاه هایی نظیر سازمانهای مدیریت بحران و هلال احمر کمک میکند که اثربخشی بیشتری در زمان رویداد سوانح و حتی قبل از آن داشته باشند. در واقع با ظرفیت سازی و توانمند نمودن جوامع محلی، میتوان در سریعترین زمان ممکن با استفاده از منابع موجود در محل اقدامات مرتبط با کاهش ریسک یا مدیریت بحران را به انجام رساند که این امر باعث افزایش تابآوری جامعه خواهد شد. طبعا بالادست این نهادهای مردمی دستگاههای مسئول مدیریت بحران قرار دارند که میتوانند با برقراری ارتباط لازم با این گروه های محلی و پشتیبانی از آنها از این ظرفیت به نحو مطلوب استفاده نمایند. ضمن اینکه رویکرد جامعه محور برای کاهش اثرات سوانح در اسناد بالادستی نظام نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
مانور سال جاری چگونه برنامه ریزی و اجرا خواهد شد؟
مانور جامعه محور سال جاری به صورت پایلوت در تهران و تمامی مراکز استانها (هر استان یک مدرسه) برگزار می گردد تا بر اساس ارزیابی بازخوردهای آن برای سالهای بعد به تدریج گسترش یابد. در مانور امسال تعدادی از مدارس ایمن از نظر سازه ای انتخاب شده اند و اجزای غیرسازه ای آنها (نظیر شیشه، کمد و …) بهسازی گردیدهاند تا خطرات ناشی از سقوط اجزای غیرسازهای به حداقل برسد. در این مدارس آموزشهای لازم به دانش آموزان و ساکنین محدوده اطراف مدرسه داده شده است و گروه هایی با حضور داوطلبان محلی و دانش آموزان در قالب گروههای سبز، سفید و قرمز ایجاد شده اند که هر یک در زمان قبل و بعد از زلزله وظایفی را به عهده می گیرند. همچنین نقشه شناسایی نقاط خطرناک و امکانات مناسب در سطح محل با مشارکت ساکنین اطراف مدرسه تهیه و در اختیار ایشان قرار داده شده است. در داخل مدرسه نیز اقلام مورد نیاز برای امداد و نجات و اسکان اضطراری تهیه و نگهداری می شود. در روز مانور و با به صدا درآمدن آژیر زلزله، دانش آموزان پس از پناهگیری به تدریج از کلاسها خارج شده و در حیاط مدرسه مستقر می گردند. ساکنین محل نیز همزمان از منازل خود خارج شده و به مدرسه به عنوان پایگاه مدیریت بحران محلی مراجعه می کنند و در انجام امور مرتبط با امداد و نجات، اسکان و تغذیه اضطراری، رسیدگی به اوضاع محله و مواردی که از قبل تعیین شده است مشارکت می کنند. در سایر مدارس کشور نیز امسال مانور زلزله و ایمنی مشابه با سالهای قبل با محوریت دانش آموزان و با موضوع پناه گیری و خروج اضطراری برگزار خواهد شد.
مانور امسال توسط چه نهادهایی اجرا خواهد شد؟
در مانور سال جاری این پژوهشگاه به همراه سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان دانش آموزی، جمعیت هلال احمر (سازمان جوانان و سازمان امداد و نجات)، سازمان صدا و سیما و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران نقش محوری دارند و یونسکو نیز حامی برنامه می باشد. همچنین مقرر شده است که همزمان با مانور ایران، در مدارس منتخب در کشورهای پاکستان و افغانستان نیز این برنامه اجرا شود تا در صورت امکان برای سال های بعد این مانور به صورت منطقه ای در حوزه کشورهای عضو سازمان اکو برگزار گردد.
در خاتمه اگر نکته ای باقی مانده است لطفا اشاره فرمایید؟
با توجه به خطر بالای زلزله در کشور و گستردگی تبعات انسانی و اقتصادی احتمالی آن (بخصوص چنانچه زلزله در مناطق شهری رخ دهد)، به نظر می رسد که ظرفیت سازی در سطوح محلی تنها راه پیشگیری و بهبود مدیریت بحران در سطوح محلی باشد که این امر نیز بدون مشارکت مردم میسر نیست و مانور امسال با همین رویکرد برنامه ریزی و اجرا خواهد شد. از این رو حمایت دستگاه های اجرایی از این برنامه که در راستای ارتقای ایمنی کشور در برابر سوانح طبیعی می باشد، ضروری است. خوشبختانه بستر مانور در حال حاضر این فضای همکاری را بیش از پیش فراهم نموده است که با تداوم این برنامه و مشارکت سایر دستگاه های مرتبط، می توان امیدوار بود که در یک بازه زمانی معقول به اهداف مورد نظر این برنامه دست یابیم.
راه اندازی ایستگاه لرزه نگاری باند پهن “ایلام”...
مانور جامعه محور به صورت پایلوت در تهران و تمامی مراکز استانها در ۱۵ آذرماه برگزار می گردد
/در اخبار پژوهشگاه /توسط Rakhshandehدبیر علمی مانور:
مانور جامعه محور به صورت پایلوت در تهران و تمامی مراکز استانها در ۱۵ آذرماه برگزار می گردد
حدود دو دهه است که همه ساله در آذر ماه، مانور زلزله و ایمنی در مدارس سراسر کشور برگزار می شود. از سال گذشته رویکرد محله محوری در فرایند اجرایی مانور مورد توجه قرار گرفته است. به همین مناسبت گفتگویی با آقای دکتر کامبد امینی حسینی رییس پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و دبیر علمی مانور سال جاری ترتیب داده شده است که ماحصل آن به شرح زیر است.
لطفا خلاصه ای از اهداف و فرایند اجرای مانور زلزله و ایمنی و رویکرد جدید آن ارائه فرمایید؟
مانور زلزله و ایمنی به ابتکار پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و با همکاری وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت کشور، جمعیت هلال احمر و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران قریب به دو دهه است که در مدارس کشور برگزار می گردد. مهمترین هدف از برگزاری این مانور حساس سازی جامعه بخصوص قشر دانش آموز نسبت به خطر وقوع زلزله و تبعات آن در کشور بوده است و در کنار آن ارائه آموزش های مرتبط با پناهگیری و حفاظت از خود در زمان زلزله از دیگر اهداف این برنامه بوده است. با توجه به بازخوردهایی که از روند اجرایی مانور در سال های گذشته دریافت شد، کمیته راهبری مانور متشکل از نمایندگان دستگاه های فوق الذکر تصمیم به توسعه برنامه مانور به سطح محلات مجاور مدارس گرفته است. در این فرایند جدید مدارس ایمن در برابر زلزله به عنوان پایگاه های محلی مدیریت بحران در سطوح محلی و واحدهای همسایگی عمل می نمایند و از این رو شعار مانور سال جاری “مدرسه ایمن – جامعه تاب آور” انتخاب شده است.
چرا مدارس در این برنامه به عنوان مراکز مدیریت بحران محلی انتخاب شده اند و آیا مدیریت بحران وظیفه نهادهای حاکمیتی نیست؟
ج: در زمانی که زلزله بزرگی در یک منطقه پر جمعیت مثل یک شهر رخ دهد، قاعدتا ظرفیت های موجود دستگاههای مسئول امداد و نجات برای پاسخگویی به تبعات زلزله بخصوص در روزهای اولیه بعد از سانحه، کافی نخواهد بود و این مساله می تواند باعث افزایش تلفات و خسارات ناشی از زلزله گردد. نمونه بارز این مشکل در زلزله بم در سال ۱۳۸۲ مشاهده شد که پاسخگویی به اثرات زلزله با توجه به محدودیت منابع و ظرفیتهای موجود چندین روز به طول انجامید. با توجه به اهمیت ساعات اول بعد از رخداد زلزله برای نجات جان مصدومان و افرادی که زیر آوار گرفتار شده اند، رویکرد استفاده از ظرفیت های محلی برای ارائه خدمات اولیه امدادی سالهاست که در ایران و جهان مورد توجه قرار گرفته است. در این رویکرد، ساکنین هر محله اقدامات لازم را برای کاهش خطرپذیری با ایجاد گروه های مدیریت بحران جامعه محور پیش از زلزله آغاز می نمایند و در زمان رخداد زلزله در فرایند خودامدادی و دگرامدادی مشارکت می نمایند. این رویکرد اساس برنامه مانور سال جاری خواهد بود. بدین ترتیب که مدرسههای ایمن که از نظر سازهای دارای استحکام مناسبی هستند و از نظر فضا و امکانات نیز شرایط مساعدی دارند، به عنوان پایگاه مدیریت بحران محلی انتخاب می گردند و شورایی با محوریت مدیر مدرسه و با حضور نماینده شورایاری محل، نماینده مدیریت بحران محله و تعدادی از معتمدین محل در آن ایجاد می شود. این شورا که شورای ایمنی محلی نامیده شده است مسئولیت انجام اقدامات مرتبط با کاهش ریسک زلزله در سطح محلی را بر عهده دارد و در زمان بحران نیز مسئول انجام اقدامات مورد نیاز برای پاسخگویی به اثرات زلزله در ساعات اولیه بعد از بحران (پیش از ورود نیروهای مسئول) خواهد بود.
آیا برنامه موجود هم راستا با سایر برنامه های مرتبط با آمادگی در دستگاههای اجرایی است؟
به منظور هماهنگی و وحدت رویه در انجام اقدامات مرتبط با ارتقای آمادگی در جامعه، اخیرا تفاهم نامهای برای تشکیل “ستاد ملی آمادگی عمومی در برابر زلزله” با امضای وزاری محترم کشور، علوم، تحقیقات و فناوری، آموز ش و پرورش و همچنین روسای محترم جمعیت هلال احمر، سازمان صدا و سیما و شهردار محترم تهران منعقد شده است. در چارچوب این تفاهم نامه مصوب شده است که تمام اقدامات مرتبط با ارتقای آمادگی عمومی در برابر زلزله در این ستاد طرح و تصویب گردد. یکی از بندهای این تفاهم نامه مرتبط با اجرای برنامه “مدرسه ایمن – جامعه تاب آور” می باشد و مقرر شده است که به تدریج این برنامه در همه مدارس کشور به اجرا گذاشته شود به طوریکه تا سال ۱۴۰۴ که افق سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران است، در کلیه نقاط کشور عملیاتی شود.
آیا این برنامه خللی در انجام وظایف دستگاه های متولی مدیریت بحران در کشور ایجاد نمی کند؟
اتفاقا این برنامه به بهترین شکل به مردم و دستگاه هایی نظیر سازمانهای مدیریت بحران و هلال احمر کمک میکند که اثربخشی بیشتری در زمان رویداد سوانح و حتی قبل از آن داشته باشند. در واقع با ظرفیت سازی و توانمند نمودن جوامع محلی، میتوان در سریعترین زمان ممکن با استفاده از منابع موجود در محل اقدامات مرتبط با کاهش ریسک یا مدیریت بحران را به انجام رساند که این امر باعث افزایش تابآوری جامعه خواهد شد. طبعا بالادست این نهادهای مردمی دستگاههای مسئول مدیریت بحران قرار دارند که میتوانند با برقراری ارتباط لازم با این گروه های محلی و پشتیبانی از آنها از این ظرفیت به نحو مطلوب استفاده نمایند. ضمن اینکه رویکرد جامعه محور برای کاهش اثرات سوانح در اسناد بالادستی نظام نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
مانور سال جاری چگونه برنامه ریزی و اجرا خواهد شد؟
مانور جامعه محور سال جاری به صورت پایلوت در تهران و تمامی مراکز استانها (هر استان یک مدرسه) برگزار می گردد تا بر اساس ارزیابی بازخوردهای آن برای سالهای بعد به تدریج گسترش یابد. در مانور امسال تعدادی از مدارس ایمن از نظر سازه ای انتخاب شده اند و اجزای غیرسازه ای آنها (نظیر شیشه، کمد و …) بهسازی گردیدهاند تا خطرات ناشی از سقوط اجزای غیرسازهای به حداقل برسد. در این مدارس آموزشهای لازم به دانش آموزان و ساکنین محدوده اطراف مدرسه داده شده است و گروه هایی با حضور داوطلبان محلی و دانش آموزان در قالب گروههای سبز، سفید و قرمز ایجاد شده اند که هر یک در زمان قبل و بعد از زلزله وظایفی را به عهده می گیرند. همچنین نقشه شناسایی نقاط خطرناک و امکانات مناسب در سطح محل با مشارکت ساکنین اطراف مدرسه تهیه و در اختیار ایشان قرار داده شده است. در داخل مدرسه نیز اقلام مورد نیاز برای امداد و نجات و اسکان اضطراری تهیه و نگهداری می شود. در روز مانور و با به صدا درآمدن آژیر زلزله، دانش آموزان پس از پناهگیری به تدریج از کلاسها خارج شده و در حیاط مدرسه مستقر می گردند. ساکنین محل نیز همزمان از منازل خود خارج شده و به مدرسه به عنوان پایگاه مدیریت بحران محلی مراجعه می کنند و در انجام امور مرتبط با امداد و نجات، اسکان و تغذیه اضطراری، رسیدگی به اوضاع محله و مواردی که از قبل تعیین شده است مشارکت می کنند. در سایر مدارس کشور نیز امسال مانور زلزله و ایمنی مشابه با سالهای قبل با محوریت دانش آموزان و با موضوع پناه گیری و خروج اضطراری برگزار خواهد شد.
مانور امسال توسط چه نهادهایی اجرا خواهد شد؟
در مانور سال جاری این پژوهشگاه به همراه سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان دانش آموزی، جمعیت هلال احمر (سازمان جوانان و سازمان امداد و نجات)، سازمان صدا و سیما و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران نقش محوری دارند و یونسکو نیز حامی برنامه می باشد. همچنین مقرر شده است که همزمان با مانور ایران، در مدارس منتخب در کشورهای پاکستان و افغانستان نیز این برنامه اجرا شود تا در صورت امکان برای سال های بعد این مانور به صورت منطقه ای در حوزه کشورهای عضو سازمان اکو برگزار گردد.
در خاتمه اگر نکته ای باقی مانده است لطفا اشاره فرمایید؟
با توجه به خطر بالای زلزله در کشور و گستردگی تبعات انسانی و اقتصادی احتمالی آن (بخصوص چنانچه زلزله در مناطق شهری رخ دهد)، به نظر می رسد که ظرفیت سازی در سطوح محلی تنها راه پیشگیری و بهبود مدیریت بحران در سطوح محلی باشد که این امر نیز بدون مشارکت مردم میسر نیست و مانور امسال با همین رویکرد برنامه ریزی و اجرا خواهد شد. از این رو حمایت دستگاه های اجرایی از این برنامه که در راستای ارتقای ایمنی کشور در برابر سوانح طبیعی می باشد، ضروری است. خوشبختانه بستر مانور در حال حاضر این فضای همکاری را بیش از پیش فراهم نموده است که با تداوم این برنامه و مشارکت سایر دستگاه های مرتبط، می توان امیدوار بود که در یک بازه زمانی معقول به اهداف مورد نظر این برنامه دست یابیم.