در ساعت ۱۱:۳۴:۲۰ روز چهارشنبه ۴ اسفند ۱۳۷۲ هجری خورشیدی برابر با ۲۳ فوریه ۱۹۹۴ میلادی، زمین‌لرزه‌ای با بزرگای mb=6.6 روستای سفیدآبه  و پیرامون آن را لرزاند و سبب ویرانی منازل مسکونی شد. ویرانی‌ها با لرزش‌های بعدی افزایش یافت. به‌هنگام رویداد این زمین‌لرزه، ۳ دستگاه شتابنگار از نوع آنالوگ SMA-1 در شهرهای نهبندان، زابل و زاهدان وجود داشت که لرزه اصلی (mainshock) را در نهبندان ثبت نموده است. بیشینه شتاب تصحیح نشده در فاصله ۸۰ کیلومتری گسلش زلزله شتابی برابر ۰٫۰۱g را نشان می‌دهد. دو روز پس از لرزه اصلی، یک دستگاه شتابنگار SSA-2 و یک دستگاه SMA-1 در سفیدآبه و پیرامون آن نصب گردید. بیشینه شتاب تصحیح نشده‌ای که توسط دستگاه موجود در دکل مخابراتی در شمال باختری سفیدآبه ثبت شده، مربوط به پسلرزه ساعت ۲۱:۵۶:۲۱ روز دوشنبه ۹ اسفند ۱۳۷۲ است که مقداری برابر ۰٫۰۶۸g داشته است. رویداد پیش‌لرزه، هم‌زمانی رخداد زمین‌لرزه اصلی با هنگام کار و فعالیت مردم در خارج از خانه و تراکم کم‌ جمعیت گستره سبب گردید که با وجود بزرگا کمابیش زیاد، این زمین لرزه تلفات انسانی کمی یعنی ۶ نفر کشته و حدود ۱۰ نفر مجروح برجای بگذارد. خانه‌های سنتی در دهستان سفیدآبه به سبب زویداد زمین‌لرزه بازتاب‌های گوناگونی از خود نشان دادند، تعدادی از آن‌ها به‌کلی ویران شده و آثاری از سقف و دیواره مشاهده نمی‌شد و در برخی از خانه‌ها بخشی از سقف گنبدی فروریخته و قسمتی از آن برجای مانده بود، در حالی‌که بسیاری از خانه‌ها نیز که با همان طرح و مصالح ساخته شده بودند، هم‌چنان پابرجا باقی مانده و دچار آسیب‌های جدی نشده بودند. ساختمان‌های با دیوار خشت و گل و سقف‌های تیر چوبی که به وسیله تخته به یک‌دیگر متصل شده و روی آن‌ها از کاه‌گل پوشیده شده بود، رفتار بهتری نسبت به ساختمان‌های با سقف گنبدی داشتند. ساختمان‌های عمومی مانند مدرسه نوساز سفیدآبه و پاسگاه ژاندارمری هیچ‌گونه آسیب سازه‌ای را متحمل نشده و بازتاب کمابیش مطلوبی در برابر زمین‌لرزه از خود نشان دادند. با توجه به رفتار سازه‌های مختلف در ناحیه رومرکزی، شدت این زمین‌لرزه برابر با VIII در مقیاس مرکالی اصلاح شده برآورد می‌شود. همراه با این زمین‌لرزه گسلش سطحی با درازای نزدیک به ۵ کیلومتر مشاهده شده است. راستای گسلش حدود ۱۵۰ و بر بالای بلندی‌های باختری سفیدآبه واقع بوده است. این گسلش از نوع لایه‌ای (Bedding Fault)، شیب آن کمابیش شاغولی، بیشینه میزان جابه‌جایی قائم آن حدود ۱٫۷ متر و پهنای زون گسلش نزدیک ۲۰ متر بوده است. به‌علاوه، این زمین‌لرزه موجب سنگ‌ریزش‌های متعدد و افزایش آبدهی برخی از چشمه‌ها شده است.

 Sefidabeh

منابع مطالعاتی:

  • امبرسیز نیکلاس و چارلز ملویل، (۱۳۷۰)، کتاب تاریخ زمین‌لرزه‌های ایران، ترجمه ابوالحسن رده، انتشارات آگاه، ۶۷۴ صفحه.
  • زارع مهدی، ساسان عشقی، علیرضا علینقی و شهاب توکلی‌، (۱۳۷۳)، “گزارش زمین‌لرزه ۴ اسفند ۱۳۷۲ سفیدابه (سیستان و بلوچستان)”، انتشارات پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله.
  • رزاقی آذر ناهید، اسماعیل فرزانگان و محمد هادی خادمی، (۱۳۷۲)، “بررسی فوری مقدماتی زمین لرزه سفیدابه سیستان و بلوچستان”، مرکز تحقیقات و ساختمان مسکن، نشریه شماره ۵٫
  • قرشی منوچهر و مرتضی طالبیان، (۱۳۷۳)، “گزارش ابتدائی از باز دید روی زمین زمینلرزه ۴ اسفند ۱۳۷۲ سفیدابه سیستان”، خلاصه مقالات دومین سمپوزیوم زمین‌شناسی شرق ایران . وزارت علوم، تحقیقات و فناوری – دانشگاه بیرجند.

زمین‌لرزه‌های مهم دنیا در این روز:

تاریخ زمان Y X عمق Mw منطقه مرجع
۹۵۸/۲/۲۳ – ۳۶٫۰۰ ۵۱٫۱۰ – ۷٫۷ Rey Amb
۱۹۴۹/۲/۲۳ ۱۶:۰۸:۱۱ ۴۱٫۸۶۵ ۸۴٫۱۹۱ ۱۰ ۷٫۳ southern Xinjiang, China USGS
۱۹۶۹/۲/۲۳ ۰:۳۶:۵۸ -۳٫۲۰۱ ۱۱۸٫۹۰۴ ۱۵ ۷ Sulawesi, Indonesia USGS
۱۹۷۰/۲/۲۳ – ۲۷٫۷۷۱ ۵۴٫۵۴ ۲۵ ۵٫۸ southern Iran USGS
۱۹۸۰/۲/۲۳ ۵:۵۱:۰۳ ۴۳٫۵۳ ۱۴۶٫۷۵۳ ۴۴ ۷ Kuril Islands USGS
۱۹۹۴/۲/۲۳ ۸:۲:۴ ۳۰٫۸۵۳ ۶۰٫۵۹۶ ۶ ۶٫۱ Sefidabeh- E Iran NEIC