اغلب کانیها و مواد موجود در طبیعت ناهمسانگرد هستند به این معنا که خواص کشسانی آنها با جهت تغییر می کند. بدیهی است که هیچ مرز مشخصی بین همسانگردی و ناهمسانگردی وجود ندارد. چنانچه اندازه یک پارامتر در جهات مختلف اندازه‌گیری یکسان نباشد، در آن صورت منطقه مورد مطالعه نسبت به این پارامتر، ناهمسانگرد خوانده می شود. عمومی ترین حالت ناهمسانگردی داری ۲۱ ثابت کشسانی مستقل است اما در یک محیط همسانگرد کامل این تعداد به ۲ ثابت مستقل کاهش می یابد.
رفتار موج هنگام عبور از محیط ناهمسانگرد کاملا متفاوت با عبور از یک محیط همسانگرد است. در یک محیط ناهمسانگرد یک مؤلفه از موج برشی سریعتر از مؤلفه متعامد آن طی مسیر می‌کند که این پدیده جدایش موج برشی نام دارد. اطلاع از خواص ناهمسانگردی سرعت انتشار امواج لرزه‌ای و بررسی علل زمین شناختی آن در لایه‌های مختلف زمین اهمیت ویژه‌ای در علوم زلزله‌شناسی و زمین‌شناسی دارد، زیرا که از طریق مطالعه آن امکان دستیابی به راستای درز و ترکها، درجه شکستگیها، چگونگی میدانهای تنش در منطقه و مقدار سیال موجود در پوسته، فراهم می گردد. مهم‌ترین عامل ناهمسانگردی در پوسته بالایی، وجود درز و ترکهای جهت یافته و فضای خالی موجود در سنگهاست.
در حالت کلی ناهمسانگردی سرعت امواج لرزه ای با دو پارامتر بزرگی و راستا که به ترتیب با &و Q نمایش داده می شود، معرفی می گردد که بزرگی بر حسب ثانیه و راستا بر حسب درجه می باشد. بزرگی، اختلاف زمان رسید بین دو مؤلفه سریع و کند موج لرزه ای است در حالیکه راستای ناهمسانگردی، راستای مؤلفه سریع موج برشی فاز مورد نظر از شمال جغرافیایی در جهت ساعتگرد می باشد.
در این تحقیق برای بررسی ناهمسانگردی سرعت امواج لرزه ای، منطقه بم انتخاب گردید. مطالعه پیش رو با استفاده از ۳۱۰ لرزه نگاشت شبکه موقت مربوط به زمین لرزه ۵ دیماه ۱۳۸۲ بم انجام گرفته است. شبکه فوق با توانمندی ۲۳ ایستگاه سه مؤلفه ای و توسط پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و دانشگاه ژوزف فوریه فرانسه نصب گردیده است. پس از بررسی نگاشتهای موجود ۱۵ ایستگاه از بین ۲۳ ایستگاه که لرزه نگاشتهای آنها دارای کیفیت بهتری بودند، انتخاب گردیدند.
در مطالعه پیش رو از روش جدایش فاز موج برشی و نرم افزار جدایش موج برشی تینبای و همکاران(۲۰۰۴)، استفاده شده است.
نتایج حاصل از پردازش داده های فوق حاکی از وجود ناهمسانگردی سرعت موج برشی در پوسته فوقانی منطقه بم در محدوده مورد مطالعه می باشد. تحقیق انجام گرفته نشان دهنده این است که در منطقه فوق راستای غالب ناهمسانگردی بین ۳۹ تا ۷۹ درجه می باشد یعنی تقریبا” از یک روند شمال شرق- جنوب غرب تبعیت می کند. لازم به ذکر است در سه ایستگاه از مجموع پانزده ایستگاه مورد مطالعه راستای بین ۱۳۹ تا ۱۶۶درجه حاصل شد و همچنین بزرگی ناهمسانگردی به دست آمده حدود ۳۴٫/. تا ۱/. ثانیه می باشد. این نتایج ضرورت استفاده از مدلهای بهینه سرعت برای مطالعات زلزله شناسی منطقه را ایجاب می نماید که در این مدلهای بهینه سرعت، در نظر گرفتن تغییرات جانبی سرعت موج برشی ضروری است.
محاسبه پارامترهای ناهمسانگردی سرعت موج برشی در پوسته فوقانی منطقه بم/ساکی مروارید
/توسط Arash Eslamiاغلب کانیها و مواد موجود در طبیعت ناهمسانگرد هستند به این معنا که خواص کشسانی آنها با جهت تغییر می کند. بدیهی است که هیچ مرز مشخصی بین همسانگردی و ناهمسانگردی وجود ندارد. چنانچه اندازه یک پارامتر در جهات مختلف اندازه‌گیری یکسان نباشد، در آن صورت منطقه مورد مطالعه نسبت به این پارامتر، ناهمسانگرد خوانده می شود. عمومی ترین حالت ناهمسانگردی داری ۲۱ ثابت کشسانی مستقل است اما در یک محیط همسانگرد کامل این تعداد به ۲ ثابت مستقل کاهش می یابد.
رفتار موج هنگام عبور از محیط ناهمسانگرد کاملا متفاوت با عبور از یک محیط همسانگرد است. در یک محیط ناهمسانگرد یک مؤلفه از موج برشی سریعتر از مؤلفه متعامد آن طی مسیر می‌کند که این پدیده جدایش موج برشی نام دارد. اطلاع از خواص ناهمسانگردی سرعت انتشار امواج لرزه‌ای و بررسی علل زمین شناختی آن در لایه‌های مختلف زمین اهمیت ویژه‌ای در علوم زلزله‌شناسی و زمین‌شناسی دارد، زیرا که از طریق مطالعه آن امکان دستیابی به راستای درز و ترکها، درجه شکستگیها، چگونگی میدانهای تنش در منطقه و مقدار سیال موجود در پوسته، فراهم می گردد. مهم‌ترین عامل ناهمسانگردی در پوسته بالایی، وجود درز و ترکهای جهت یافته و فضای خالی موجود در سنگهاست.
در حالت کلی ناهمسانگردی سرعت امواج لرزه ای با دو پارامتر بزرگی و راستا که به ترتیب با &و Q نمایش داده می شود، معرفی می گردد که بزرگی بر حسب ثانیه و راستا بر حسب درجه می باشد. بزرگی، اختلاف زمان رسید بین دو مؤلفه سریع و کند موج لرزه ای است در حالیکه راستای ناهمسانگردی، راستای مؤلفه سریع موج برشی فاز مورد نظر از شمال جغرافیایی در جهت ساعتگرد می باشد.
در این تحقیق برای بررسی ناهمسانگردی سرعت امواج لرزه ای، منطقه بم انتخاب گردید. مطالعه پیش رو با استفاده از ۳۱۰ لرزه نگاشت شبکه موقت مربوط به زمین لرزه ۵ دیماه ۱۳۸۲ بم انجام گرفته است. شبکه فوق با توانمندی ۲۳ ایستگاه سه مؤلفه ای و توسط پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و دانشگاه ژوزف فوریه فرانسه نصب گردیده است. پس از بررسی نگاشتهای موجود ۱۵ ایستگاه از بین ۲۳ ایستگاه که لرزه نگاشتهای آنها دارای کیفیت بهتری بودند، انتخاب گردیدند.
در مطالعه پیش رو از روش جدایش فاز موج برشی و نرم افزار جدایش موج برشی تینبای و همکاران(۲۰۰۴)، استفاده شده است.
نتایج حاصل از پردازش داده های فوق حاکی از وجود ناهمسانگردی سرعت موج برشی در پوسته فوقانی منطقه بم در محدوده مورد مطالعه می باشد. تحقیق انجام گرفته نشان دهنده این است که در منطقه فوق راستای غالب ناهمسانگردی بین ۳۹ تا ۷۹ درجه می باشد یعنی تقریبا” از یک روند شمال شرق- جنوب غرب تبعیت می کند. لازم به ذکر است در سه ایستگاه از مجموع پانزده ایستگاه مورد مطالعه راستای بین ۱۳۹ تا ۱۶۶درجه حاصل شد و همچنین بزرگی ناهمسانگردی به دست آمده حدود ۳۴٫/. تا ۱/. ثانیه می باشد. این نتایج ضرورت استفاده از مدلهای بهینه سرعت برای مطالعات زلزله شناسی منطقه را ایجاب می نماید که در این مدلهای بهینه سرعت، در نظر گرفتن تغییرات جانبی سرعت موج برشی ضروری است.