گزارش مقدماتی زمین‌لرزه ۱۳۸۴/۱۰/۶ شمال مسجد سلیمان

در ساعت ۰۲:۴۵ (به وقت محلی) زمین‌لرزه ای به بزرگی ML=5/2 در مقیاس محلی ریشتر در ۲۴ کیلومتری شمال مسجدسلیمان و ۲۸ کیلومتری جنوب خاوری لالی در استان خوزستان به وقوع پیوست (شکل ۱). این رویداد لرزه ای در ۱۳ ایستگاه شبکه ملی لرزه نگاری باندپهن پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله ثبت شده است (شکل ۲). موج رقمی این زمین‌لرزه در وب سایت پژوهشگاه قرار گرفته است. براساس لرزه نگاشتهای ثبت شده موقعیت مکانی این رویداد در مختصات ‌جغرافیایی ۳۲/۱۵ درجه عرض شمالی و ۴۹/۲۳ درجه طول شرقی قرار می گیرد. در طی یکماه گذشته بیش از ۱۵ زمین‌لرزه در شعاع ۱۰۰ کیلومتری زمین‌لرزه اخیر رویداده است که بزرگای آنها بین ۲/۵ تا ۴  در مقیاس محلی ریشتر می باشد(شکل۳ و جدول ۱). به دنبال زمین‌لرزه اصلی پسلرزه‌های متعددی رخ داده است که ۶ مورد از آنها توسط شبکه ملی لرزه نگاری باندپهن پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله تعیین محل شده است(شکل۴).
بر اساس گزارشهای رسیده از مناطق مختلف شهرستان لالی به فرمانداری تاکنون به دو هزار واحد مسکونی،دامی وتجاری در این شهرستان به میزان بیش از ۴۰ درصدخسارت وارد آمده است. بیشترین خسارات وارده به واحدهای دامی و مربوط به روستای “احمد آباد برکه” این شهرستان است که تعدادی از احشام و دام اهالی زیر آوار مانده‌اند. همچنین تعداد ‪ ۱۱نفر بر اثر این زلزله زخمی شدند.

شکل(۱): مرکز سطحی زمین‌لرزه ۸۴/۱۰/۶ شمال مسجد سلیمان.

شکل(۲):نگاشتهای ثبت شده از زمین‌لرزه شمال مسجد سلیمان شبکه ملی باند پهن پژوهشگاه.

شکل(۳): توزیع زمین‌لرزه‌های رویداده در یکماهه اخیر در شعاع ۱۰۰ کیلومتری اطراف کانون زمین‌لرزه.

شکل(۴): توزیع پسلرزه‌های روی داده.

جدول(۱): زمین‌لرزه‌های روی داده در یکماهه اخیر در منطقه.

زمین شناسی ساختمانی منطقه

پژوهشگران چندی، پهنه‌های ساختمانی ایران را مطالعه کرده اند. گستره موردنظر در بیشتر پهنه بندیها بخشی از پهنه ساختمانی زاگرس را در بر می گیرد. پهنه ساختاری زاگرس برپایه نظر بندی (۱۳۵۵) و به پیشنهاد اشتوکلین (۱۹۶۸) به سه ریز پهنه دست خوزستان، زاگرس چین خورده و زاگرس بلند تقسیم شده است. بربریان (۱۹۹۵) این پهنه را برپایه داده‌های مورفوتکتونیکی، لرزه ای، ساختاری و رخساره‌های رسوبی به پنج واحد تقسیم کرده است که هر واحد با گسله‌های ژرفی پی سنگی و به طور عموم پنهان از یکدیگر جدا می شوند. این گسله‌ها، الگوی توپوگرافی و آهنگ دگرشکلی در ژرفا را در امتداد کناره هر واحد در گرو جنبایی خود دارند. واحدهای یاد شده عبارتند از: نوار چین خورده-راندگی زاگرس بلند، نوار ساده چین خورده زاگرس، فروبار زاگرس، فروافتادگی دزفول و دشت ساحلی زاگرس و خلیج فارس که هرکدام شیوه و الگوی ساختاری و دگرشکلی ویژه ای را بخود گرفته اند. منطقه مسجد سلیمان در واحد نوار ساده چین خورده زاگرس قرار گرفته است.

بررسی لرزه خیزی منطقه

بررسی لرزه خیزی گستره ۱۰۰ کیلومتری محل زمین‌لرزه نشان می دهد که بیش از ۳۶ زمین‌لرزه با بزرگای بیش از ۵ در طی سالهای ۱۹۰۰ تا ۲۰۰۵ رخ داده است که بزرگترین آنها زمین‌لرزه ۲۳ ژانویه ۱۹۰۹ میلادی با بزرگای ۷/۴=mb سیلاخور و زمین‌لرزه ۱۴ دسامبر ۱۹۷۸ میلادی با بزرگای ۶/۲=Ms شمال باختری ایذه می باشد (شکل ۵ و جدول۲).

نزدیکترین گسل به کانون زمین‌لرزه گسل دزفول می باشد که در فاصله حدود ۱۳ کیلومتری کانون زمین‌لرزه قرار دارد.

گسل دزفول

این گسل کواترنر با درازای بیش از ۲۰۰ کیلومتر و راستای شمال باختری-جنوب خاوری با شیب به سوی شمال خاوری، از نوع راندگی قاشقی (Listric Thrust) است که در ژرفا به تدریج از شیب آن کاسته می شود. دره لهبری درنتیجه علمکرد این گسل به وجود آمده است.

شکل(۵): زمین‌لرزه‌های دستگاهی بزرگتر از ۵ به شعاع ۱۰۰ کیلومتری اطراف کانون زمین‌لرزه شمال مسجد سلیمان.

جدول (۲): زمین‌لرزه‌های بزرگتر از ۵ منطقه.

زمین‌لرزه‌های تاریخی منطقه (قبل از سال ۱۹۰۰ میلادی)

*

• زمین‌لرزه ۸۴۰ میلادی، اهواز
  در سال ۲۲۵ هجری قمری زمین‌لرزه ویرانگری در زاگرس روی داد. در اهواز خانه‌های بسیار و نیز مسجد جامع ویران شد و مردم شهر راترک کردند. تپه مشرف به اهواز شکاف برداشت. پسلرزه‌های متعددی ادامه داشت.
• زمین‌لرزه ۱۰۵۲ میلادی، خوزستان
  در سال ۴۴۴ هجری قمری زمین‌لرزه ویرانگری ارجان و منطقه پیرامون اهواز را لرزاند و باعث فروریختن باروها و فروافتادن کنگره‌های دژها شد. زمین‌لرزه اصلی در سراسر خوزستان حس شد و ازجمله جاهایی که آسیب دیدند، ایذه و بویژه منطقه پیرامون بهبهان بود که در آن روستاهای بسیاری ویران شد. کوه بزرگی، احتمالاً در اثر زمین لغزه‌ها، شکاف برداشت. در طی سال، پسلرزه‌ها چندین بار تکرار شد.

جدول(۳): زمین‌لرزه‌های تاریخی منطقه.