زمین‌لرزه ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ (۱ سپتامبر ۱۹۶۲) بوئین زهرا
۵۴ سال پیش در چنین روزی، در ساعت ۲۲:۵۵ شامگاه ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ (۱ سپتامبر ۱۹۶۲ میلادی)، زمین‌لرزه فاجعه‌باری با بزرگای Ms=7.2 و mb=6.9 در عمق ۱۰ کیلومتری زمین در منطقه پرجمعیت جنوب قزوین رخ داد. این زمین‌لرزه ۹۱ روستا را به‌کلی ویران کرد و در اثر آن بیش از ۱۲۲۲۵ نفر کشته شدند، حدود ۲۸۰۰ نفر آسیب دیدند و۲۱۰۰۰ خانـه تخریب شد. در مجموع، بیش از ۳۰۰ روستا آسیب دید و یا ویران شد که در ۱۸۰ روستا از آن میان تلفاتی به بار آمد. از جمله جاهایی که سخت‌ترین آسیب را دیدند بوئین زهرا، دانسفهان، آراسنج، رودک و ایلدرچین بود. زمین‌لرزه با گسلشی که به گونه‌ای ناپیوسته از باختر ایپک تا نزدیکی ایلدرچین، در مسافتی حدود هشتاد کیلومتر، با روند N130E کشیده شده است، همراه بود. در این زمین‌لرزه بسیاری آثار و مکان‌های قدیمی و تاریخی شهرستان بویین زهرا از جمله قلعه باستانـی رودک ویران شد. جنبایی گسل زمین‌لرزه‌ای ایپک مسبب زمین‌لرزه ۱۳۴۱ بوئین‌زهرا شده است. گسیختگی‌های مشاهده شده، که از روند هیچ سیمای زمین‌ساختی بزرگ سراسری پیروی نمی‌کنند، عمدتاً در سنگ‌های آتشفشانی ائوسن جای دارند و زون پهناوری را تشکیل می‌دهند که در درون آن یک یا دو شکستگی عمده بیش‌ترین جابجایی را نشان می‌دهد. به‌طور میانگین چند ده سانتی متر افت قائم به سوی شمال و به اندازه نصف این مقدار جنبش راستالغز چپگرد وجود دارد. این شکستگی‌ها از روند گسل‌های کوچکی که از پیش در سنگ‌های آتشفشانی وجود داشته و عمدتاً دارای امتداد خاور- جنوب خاوری هستند پیروی نمی‌کنند، بلکه آنها را با زاویه تندی قطع کرده و سیستم تازه و پیچیده‌ای از گسیختگی‌ها تشکیل می‌دهند. در درون منطقه کلان‌لرزه‌ای، در تغییرات میزان آسیب و از اینرو در شدت‌ها، بی هنجاری‌های غیرقابل توضیحی دیده شده است. بر پایه یک سنجش آماری، میزان آسیب‌ها بسی بیشتر با وضعیت پی و نوع ساختمان ارتباط داشت تا با نزدیکی آن به حریم گسل. برای نمونه، تنگ بار در چند صد متری گسیختگی اصلی عملاً هیچگونه آسیبی ندید، برعکس، آهنگران بکلی ویران شد. در واقع، در همسایگی بلافاصله حریم گسل، آسیب ها آن اندازه شدید نبود که قدری دورتر از آن. زمین‌لرزه سنگریزش‌های محلی متعددی به راه انداخت و سبب فروریزش زمین، بویژه در درازنای رودخانه حاجی عرب و در دشت بوئین زهرا، شد. این لرزه باعث پدید آمدن تغییراتی در منابع آب زیرزمینی و جریان چشمه‌ها شد. باری، تغییرات ماندگار در مجراهای زیرزمینی، تنها در نواحی همسایه زون گسله و در سوی شمال آن روی داد. این لرزه به گونه‌ای گسترده حس شد و آسیب‌های اندکی در قزوین و تا تهران، به‌ویژه در مناطق جنوب آن شهر به بار آورد که در آن حدود پنجاه خانه به سختی آسیب دید و ترک‌هایی در اندود گچی شماری از ساختمانهای همگانی از جمله ایستگاه راه‌آهن پدید آمد. در سرتاسر گستره‌ای به فاصله تا ۱۷۰ کیلومتر، در آب حوض‌ها و مخزن‌ها موج‌هایی پدید آمد و در تراز آب دریای خزر نیز بی‌نظمی‌هایی مشاهده شد. زمین‌لرزه در آذربایجان حس شد و چنان نیرومند بود که در تبریز، بهبهان و یزد مردم را به هراس انداخت. پس‌لرزه‌ها به مدت حدود دو ماه و به تعداد بسیار ادامه داشت اما نیروی آنها کم بود و چندان نبود که میزان آسیب‌های به بار آمده در اثر زلزله اصلی را به‌گونه ای قابل توجه افزایش دهد. در منطقه کلان‌لرزه‌ای هیچ سازه مهندسی عمده یا خانههایی که اصولی و درست ساخته شده باشند و نیز هیچ بنای تاریخی مهمی وجود نداشت. تنها زیانی که به شماری از سازه‌های اواخر صفویان تا اوایل قاجارها که در همسایگی جای داشتند، مانند حسینیه و امامزاده شاه سلیمان در اشتهارد، امام‌زاده‌ای در پلنگ آباد، کاروانسرای حجیب و امام‌زاده‌ای از سده دوازدهم میلادی در نزدیکی تاکستان رسید، پدید آمدن ترک‌های کوچک در آجرکاری دیوارها و بخش‌های پایینی گنبدهایشان بود. پل معصوم خانی بر روی خررود، حدود پانزده کیلومتری شمال بوئین زهرا، در اثر لغزش پایه کنار بند جنوبی آن آسیب دید. به دو قوس باقی‌مانده پلی بر روی رود شور، سی و پنج کیلومتری خاور اشتهارد، آسیبی نرسید. در قزوین، هیچگونه آسیبی بر ساختمانهای تاریخی، بجز ترک‌هایی در اندود گچی آنها، مشاهده نشد. اما به گنبد امامزاده اباذر در خاور قزوین قدری آسیب رسید. در پی این زلزله بود که غلامرضا تختی برای گرداوری کمک شخصاً به خانه‌های مردم می‌رفت و از آنها برای آسیب‌دیدگان زمین‌لرزه کمک مالی می‌گرفت. در روستای توفک که توسط جمعیت صلیبسرخ کشور هلنـد در سال ۱۳۴۲ بازسـازی شده است، هنــوز از ساختمانهای ساخته شده پس از زلزله استفاده میشود. روستای توفک پیش از رخداد زلزله در سوی شمال موقعیت امروزی روستا واقع بوده است و بازسازی منزلهای مسکونی، مدرسه، مسجد، حمام و مرغداری در محلی در جنوب روستا (در مجاورت روستای تخریب شده) صورت گرفته است. مدرسه توفک با کمی تغییر نسبت به آنچه در سال ۱۳۴۲ ساخته شده است، هم اکنون نیز با نام دبستان امام حسین (ع) مورد استفاده میباشد. مسجد ساخته شده در سال ۱۳۴۲، هم اکنون به طور کامل گسترش یافته و در ابعاد بسیار بزرگتر از آنچه در سال ۱۳۴۲ ساخته شده بود بازسازی شده است. البته بقایای دیوارهای مسجد اولیه هنوز موجود است. منزلهای مسکونی به صورت یک در میان بر اساس آنچه درکشور هلند مرسوم است به صورت قرار دادن یک فضای خالی بین دو منزل به عنوان حیاط، فضای سبز یا گاراژ ساخته شدهاند، که پس از تحویل این منازل به اهالی، ساکنان روستا، حد فاصل این منزلها را با خانههایی به سبک خانهسازی روستایی در ایران پر کردهاند؛ به نحــوی که امروز در کوچـههای ایـن روستا یک منـزل بازسازی شده توسط صلیبسرخ هلند و یک خانه روستایی ایرانـی (یک در میان) در کنار هم و متناوب وجود دارند. بازسازی توفک همچنین شامل ساختن حمام و مرغداری در این روستا بوده است. تعداد منازل ساخته و تحویل شده به اهالی بیش از ۸۰ واحد بوده است. همچنین صلیبسرخ هلند بازسازی روستای دوزج را در جنوب پهنه رومرکز مهلرزهای نیز بر عهده داشته است. یاد تمامی جان باختگان آن زلزله‌ها را گرامی داشته و به روان‌شان درود می فرستیم.
زمین‌لرزه ۱۰ شهریور ۱۳۴۷ ( ۱ سپتامبر ۱۹۶۸) فردوس
۴۸ سال پیش در چنین روزی، در حدود بیست و یک ساعت پس از زمین‌لرزه ۹ شهریور ۱۳۴۷ دشت بیاض با بزرگای Mw=7.1 در استان خراسان، یعنی در ۱۰ شهریور ۱۳۴۷، زمین‌لرزه شدیدی با بزرگا M=6.4 در هفتاد کیلومتری باختر دشت بیاض، شهر فردوس را، که در اثر زلزله دشت بیاض تنها اندکی آسیب دیده بود، تقریباً به‌کلی ویران کرد و غم‌انگیز اینکه بعضی از مجروحان که در زلزله ۹ شهریور دشت بیاض زنده مانده و از دشت بیاض به فردوس منتقل شده بودند، در زلزله ۱۰ شهریور فردوس در بیمارستان کشته شدند. این زلزله با جنبایی گسل فردوس -با راستای شمال‌غرب-جنوب شرق و سازوکار فشاری- به ویرانی کامل شهر فردوس و روستاهای اطرافش انجامید. دو زلزله ۹ و ۱۰ شهریور دشت بیاض و فردوس معرف‌ترین مثال از چکانش یا شلیک جنبش در یک گسل (فردوس) در اثر گسلش در زمین‌لرزه‌ای قبلی در گسلی نزدیک به آن (دشت بیاض) است، که به فاصله چند ساعت رخ داد. یاد تمامی جان باختگان آن زلزله‌ها را گرامی داشته و به روان‌شان درود می فرستیم.
زمین‌لرزه ۹ شهریور ۱۳۰۲ (۱ سپتامبر ۱۹۲۳) کانتو ژاپن
۹۳ سال پیش در چنین روزی، در ساعت ۰۲:۵۸ به وقت UTC در ۱سپتامبر ۱۹۲۳، زلزله فاجعه‌باری با بزرگای Mw=7.9 در ژاپن رخ داد که منجر به کشته شدن حدود ۱۴۲۸۰۰ نفر شد. این رویداد به عنوان یکی از مخرب‌ترین زلزله‌های جهان محسوب میشود. در اثر این زلزله منطقه توکیو-یوکوهاما به‌شدت تخریب شد و آتش‌سوزی مهیب پس از آن، موجب سوختن ۳۸۱۰۰۰ مورد از ۶۹۴۰۰۰ خانه‌ای شد که به‌صورت جزئی یا کامل در اثر زلزله ویران شده بودند. گرچه این زلزله اغلب به عنوان زلزله بزرگ توکیو (یا آتش‌سوزی بزرگ توکیو) شناخته شده است، اما خرابی‌ها در یوکوهاما بسیار شدیدتر بود. نزدیک به ۲ متر بالا افتادگی دائمی در ساحل شمالی خلیج Sagami و جابجایی افقی به اندازه ۴٫۵ متر در شبه جزیره BOSO مشاهده شد. در خلیج Sagami نیز یک سونامی با ارتفاع موج ۱۲ متر در o-shima و ۶ متر در شبه جزیره‌های Izu و BOSO ایجاد شد. به‌دنبال زلزله فاجعه‌بار ۱۹۲۳ کانتو، ، روز ۱ سپتامبر به‌عنوان “روز پیشگیری از سانحه” در ژاپن نامگذاری گردیده است.
