توسعه روش ارزیابی بافتهای آسیب‌پذیر شهری در مناطق لرزه‌خیز، مطالعه موردی بخشی از منطقه ۱۷ شهر تهران

توسعه روش ارزیابی بافتهای آسیب‌پذیر شهری در مناطق لرزه‌خیز، مطالعه موردی بخشی از منطقه ۱۷ شهر تهران

مجری پروژه:کامبد امینی حسینی

همکار: محمدرضا قائمقامیان،بابک منصوری ،سولماز حسینیون

چکیده

بافتهای فرسوده آسیب‌پذیرترین مناطق شهری در برابر زلزله محسوب می‌گردند. مروری بر آثار زلزله در رویدادهای اخیر نشان می‌دهد که بیشترین تلفات و خسارات در مناطقی بوده که بافت سنتی، ساختمانهای ضعیف در برابر زلزله، معابر باریک و حداقل امکانات مدیریت واکنش اضطراری را داشته¬اند. با توجه به قدیمی بودن اغلب شهرهای کشور و وجود بافتهای فرسوده گسترده در این شهرها انتظار می‌رود در صورت وقوع زلزله در هر شهر، صدمات جبران‌ناپذیری به این بافتها وارد شود و مسائل اجتماعی و اقتصادی فراوانی را به دنبال داشته باشد.
علیرغم شناخت مخاطرات مرتبط با بافتهای آسیب‌پذیر در کشور، روشهای متداول در شناسایی و دسته‌بندی آنها تاکنون چندان مرتبط با خطر زلزله نبوده است. ریزدانگی، قدمت ساختمان و عرض معبر تنها معیارهای قانونی شناخت بافتهای فرسوده در کشور توسط شورای عالی معماری و شهرسازی در نظر گرفته شده است و بر این اساس، مناطق شهری دسته‌بندی شده‌اند. در حال حاضر، حجم زیادی از بافتهای شهری در کشور بر اساس این معیارها نیاز به بهسازی و مقاوم‌سازی دارند؛ حال آنکه با توجه به اعتبارات موجود در شهرداریها و نهادهای مرتبط، تخصیص منابع مالی مورد نیاز برای بهسازی کل این بافتها در شرایط فعلی بسختی میسّر است. بدین‌ترتیب، لازم است با تدقیق معیارهای موجود، نسبت به اولویت‌بندی بهسازی بافتهای فرسوده متناسب با میزان خطرپذیری و سطح خطر زلزله اقدام نمود.
در این گزارش، ضمن مرور تجارب بین‌المللی، قوانین و ساختارهای موجود در کشور برای شناسایی و بهسازی بافتهای آسیب‌پذیر و پارامترهای تاثیرگذار در آسیب‌پذیری بافتهای شهری در برابر زلزله بررسی شده است. بدین‌منظور، با بررسی منابع موجود پرسشنامه‌ای تهیه گردیده است و با نظرسنجی از خبرگان عرصه‌های مرتبط، پارامترهای تأثیرگذار در آسیب‌پذیری بافتهای شهری شناسایی و دسته‌بندی شده‌اند. سپس، با ارائه یک مدل تجربی، تأثیر هر یک از این پارامترها در میزان آسیب‌پذیری بافتهای شهری مطالعه و در نهایت، روش توسعه داده شده در این تحقیق با روشهای مشابه دیگر مقایسه شده است. این مقایسه نشان داده است که روش پیشنهادی می‌تواند با دقت و کیفیت بهتری بافتهای شهری را دسته‌بندی و آسیب‌پذیری آنها را در برابر زلزله کمّی نماید. بدین‌ترتیب، امکان تخصیص بهینه اعتبارات برای بهسازی بافتهای شهری میسّر خواهد بود.

واژههای کلیدی
شهر، بافتهای آسیب‌پذیر، معیارهای فرسودگی، زلزله، بهسازی، بازسازی

Developing a Methodology for Evaluation of Vulnerable Urban Areas in Seismic Prone Areas, Case Study: A Part of Tehran

Authors: K. Amini Hosseini, M.R. Ghayamghamian, B. Mansouri, S. Hosseinioon

Abstract

Old urban fabrics are known as the most vulnerable areas in seismic prone countries. However, vulnerability of urban fabrics to potential earthquakes is not only related to the construction conditions of buildings and several other parameters including seismic and geological hazards level, site effects, physical vulnerability, social condition and disaster management capacity may affect the vulnerability of urban areas. In order to evaluate the impacts of these parameters and estimate the integrated vulnerability at each urban fabric, it is essential to study their effects separately and then compile them by using appropriate weighting factors. In this report the seismic vulnerability of Tehran is evaluated by considering some of these parameters and then the results will be compared with the existing plans and programs for rehabilitation of the city. The results show the plans that are prepared merely based on physical vulnerability, can not properly identify the priorities for rehabilitation of urban fabrics and it is necessary to consider the impacts of earthquake parameters and socio-economic conditions for improvement of vulnerable areas as well. For this purpose based on global experiences and using the results of a survey conducted to evaluate the points of views of relevant experts, a new method for assessment the vulnerability of urban fabrics is presented and compared with classical methods.

Keywords:
Vulnerability, Urban Fabrics, Criteria, Earthquake, Rehabilitation, Renovation.