بر اساس نظریه متخصصان:
کسب آمادگی به عنوانی یکی از بهترین روشهای پیشگیری در کاهش خطرهای ناشی از این پدیده محسوب می شود. در مرحله آمادگی است که روشهای ایمنی و چگونگی کاربرد آنها آموخته می شود. بنابراین ضروری است که آموزشهایی برای آشنایی با پدیده زلزله و نحوه مقابله با خطرات ناشی از آن به عموم مردم ارائه شود.
آمادگی فردی:
در مورد آنچه که باید در هنگام وقوع زلزله انجام دهید فکر کنید، ممکن است هنگام وقوع زلزله در خانه، محل کار، سالن اجتماعات، تأتر، استادیوم، در حال دیدار دوستان، رانندگی و یا مشغول انجام دیگر فعالیتهای عادی خود باشید. برنامه ریزی و آمادگی شما باعث می شود که در هنگام وقوع حادثه خونسرد، ولی موثر رفتار کنید. نزدیکترین محلهای امدادرسانی نظیر درمانگاه. ایستگاه آتش نشانی و پلیس را شناسایی کنید. کیفی حاوی وسایل ضروری برای بعد از وقوع زلزله آماده کنید و آن را در محل امنی که دسترسی به آن در موقع لزوم راحت باشد قرار دهید. بعد از وقوع زلزله از مهمترین نیازها، خوردن، نکات بهداشتی، امدادرسانی و کمک به دیگران می باشد. برای این کارها وسایلی لازم است که شاید جمع آوری آنها پس از زلزله امکان نداشته باشد، پس بهتر است از قبل آنها را تهیه کنید و در بسته ای قرار دهید و در محل امنی بگذارید. با وجود این تجهیزات، شما می توانید بعد از وقوع زلزله تا رسیدن نیروهای امدادی به مدت ۷۲ ساعت یا بیشتر در خانه، محیط کار و یا خودرو شخصی از خود و خانواده خویش محافظت کنید. مایحتاج ضروری را بر حسب تشخیص خود در خانه، محل کار و یا خودرو شخصی به صورت ذخیره و در دسترس داشته باشید.
وسایل ضروری:
- جعبه کمک های اولیه شامل باند و گاز استریل، مواد ضدعفونی کننده، پماد سوختگی و آنتی بیوتیک، اسپیرین، قیچی، قطره چشمی و داروهایی که با تجویز پزشک به طور منظم استفاده می کنید
- دفترچه ای حاوی شماره تلفن های ضروری و مراکز امدادی
- چراغ قوه با باطری یدک
- کپسول کوچک اطفاء حریق
- دستکش و کفش محکم
- وسایل بهداشت شخصی (حوله، صابون، خمیردندان و مسواک، پودر شوینده، دستمال کاغذی و …)
- انبردست و آچار، بیل و کلنگ
- حداقل ۴ لیتر آب را برای هر فرد در یک ظرف نشکن ذخیره کنید و هر چند وقت یکبار از نظر تازگی و بهداشتی بودن باید بررسی و تعویض شوند
- مواد غذایی فاسد نشدنی به تعداد افراد خانواده برای مدت ۳ روز مانند غذای کنسرو شده، کمپوت، بیسکویت، مواد غذایی، آبنبات و …
توصیه‌های ایمنی قبل از وقوع زلزله درمنزل
هر فردی به عنوان سرپرست و یا عضوی از خانواده می تواند با فراگیری توصیه‌های ایمنی و عمل به آنها جان خود و اطرافیان را در برابر خطرات ناشی از زلزله حفظ کند.
الف – ایمن سازی محیط منزل:
- خانه خود را از نظر آسیب‌پذیری زلزله بررسی کنید
- آتش سوزی ناشی از وقوع زلزله می تواند از لوله‌های شکسته شده نفت و گاز و … ایجاد شود. بنابراین آبگرمکن و دیگر وسایل نفت سوز و گاز سوز را توسط پیچ و مهره و سایر وسایل ممکن در جای خود محکم کنید
- در صورت امکان از اتصالات انعطاف پذیر استفاده کنید
- وسایل سنگین که هنگام زلزله امکان سقوط دارند از جمله کتابها و گلدانهای آویز و لوسترها را با وسایل ممکن در جای خود محکم کنید
- اشیاء بزرگ و سنگین را در قفسه‌های پایین تر قرار دهید و قفسه‌ها را با روش ایمنی به دیوارها محکم کنید
- اجسام سنگین و وسایل خانگی بلند مانند یخچال، کمد، کتابخانه از جمله اشیاء خطرناک به حساب می ایند. سعی کنید آنها را در جای خود استوار سازید. اگر قابل ایمنی شدن نیستند به یاد داشته باشید هنگام وقوع زلزله از آنها فاصله بگیرید
- شیروانیها و لوله‌های بخاری را بازرسی کنید و امکان سقوط آنها را در زمان وقوع زلزله از بین ببرید
- اشیایی که در قسمت خارجی ساختمان قرار دارند مانند کولر، گلدانهای پشت پنجره و ظروف مواد غدایی را بردارید و در جای مناسبی قرار دهید
- از ریختن مواد خطرناک مانند مواد شیمیایی، اسیدها و ضدعفونی کننده‌های قوی در ظروف شیشه ای خودداری کنید
- در خانه سازی یا تعمیر بناهای قدیمی از آیین نامه‌های ساختمانی به منظور کاهش خطرات زلزله پیروی کنید
- از خانه خود نقشه ای تهیه کنید که در آن اماکن امن، خطرناک، راههای خروجی و محل قرارگیری شیر اصلی آب و کنتور برق و گاز مشخص شده باشد
- کیف حاوی وسایل ضروری بعد از وقوع زلزله را در مکان امنی که دسترسی به آن در هنگام ضرورت آسان باشد قرار دهید و همه اعضای خانواده را از محل آن آگاه سازید.
ب – همه اعضای خانواده باید بیاموزند که:
- چگونه جریان برق را قطع و شیرهای آب و گاز و نظایر آن را از محل اصلی ببندند
- در حد امکان در یادگیری کمکهای اولیه بکوشند، زیرا پس از بروز یک زلزله شدید، محلهای درمانی و پزشکی مملو از جمعیت خواهند شد و در نتیجه، دسترسی به امکانات پزشکی بسیار مشکل خواهد بود
- هر چند گاه یکبار وقوع زلزله فرضی را در خانه خود صحنه سازی نمایند و به کمک همه اعضای خانواده روشهای ایمنی و پیشگیری در برابر زلزله را تمرین کنند
- امکان وقوع حوادث ناشی از زلزله را در خانه خود از بین ببرند. برای مثال محل خواب خود را دور از پنجره‌ها قرار دهند و راههای خروجی و راهروها را بررسی کنند و وسایلی را که ممکن است بعد از یک زمینلرزه آنها را مسدود کند به جای دیگری انتقال دهند
- از محل خروجیهای اضطراری، زنگهای خطر و کپسولهای اطفاء حریق آگاهی داشته باشند تا هنگام لزوم بتوانند بی درنگ از آنها استفاده کنند
- از مهارتهای همسایگان خود اطلاع حاصل نمایند. ممکن است تا رسیدن امداد به شما چندین روز طول بکشد و بنابراین این مهم است که بتوانند به یکدیگر کمک بکنند
- هر چند گاه یکبار با افراد خانواده در مورد زلزله و دیگر مصایب طبیعی گفت و گو کنند و توصیه‌های لازم را به خاطر بسپارند.
توصیه‌های ایمنی قبل از وقوع زلزله در مراکز اداری
کسب آمادگی برای یک زمینلرزه در ساختمانهای اداری به دو شکل امکان پذیر خواهد بود:
- ایمن ساز ی وسایل داخل ساختمان با استفاده از ابزار و امکانات مناسب
- آمادگی افراد و ساکنین ساختمان برای انجام عملکرد صحیح در زمان، هنگام و بعد از زمینلرزه با رعایت و بکار بستن توصیه‌های ایمنی در محیط کارتان می توانید خود و همکارانتان را در برابر وقوع زلزله احتمالی ایمن کنید.
محیط اداری:
- ساختمانهای اداری قدیمی، فاقد مقاومت لازم در برابر وقوع یک زمینلرزه شدید هستند که در این خصوص باید جهت مقاوم سازی آنها با متخصصین و مسئولین مشورت و تاکید شود
- در اتاقها باید قطعات تزیینی سقف یا شبکه سازی ها مورد بازبینی قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود که امن نصب شده اند
- لیستی از کلیه شماره تلفن های ضروری مانند:آتش نشانی، هلال احمر، بیمارستانها و درمانگاهها تهیه شود. بخصوص آنهایی که به محل کار شما (ساختمان اداری) نزدیک هستند
- در اتاق ها لامپ های مهتابی که بر روی سقف قرار دارند باید در جای خود محکم شده باشند و در صورت لزوم به وسیله دو سیم در دو طرف آنها مهار شوند
- کلیه دارایی ها و اموال اداره برای برآورد خسارتهای احتمالی پس از وقوع زلزله تهیه شود
- اصولاً آزمایشگاه محل نگهداری مواد قابل اشتعال و خطرناک است، حتماً باید مواد آزمایشگاهی خطرناک و قابل اشتعال در ظروف نشکن یا پلاستیکی قرار داده شده و در قفسه‌های دردار نگهداری شود
- پارتیشن ها در جای خود به وسیله بست های فلزی محکم شوند
- با همکاری کارکنان واحدهای مختلف، ماشین های اداری بزرگ و سنگین مانند کامپیوترها، چاپ و تکثیر، که امکان دارد هنگام زلزله جابجا شده و یا منجر به بسته شدن درها و راههای خروجی گردد به وسیله بست های فلزی یا تسمه‌های محکم مهار شوند
- با همکاری کارکنان، کمدها و فایل ها و کتابخانه‌ها به کمک بست های مناسب به دیوار محکم شوند
- بایگانی و انبار از اماکنی هستند که به علت وجود وسایل قابل اشتعال، پس از وقوع یک زلزله شدید و آتش سوزی احتمالی در معرض خطر قرار دارند. بنابراین باید سعی شود که لوازم آتش زا، مانند: نفت و گاز از وسایل قابل اشتعال: مانند کاغذ، کیسه‌های گونی و نایلونی، کارتون ها و جعبه‌ها و …دور نگه داشته شوند و حداکثر اقدامات ایمنی در برابر آتش سوزی در این اماکن رعایت شده و سعی شود این اماکن به وسایل اطفاء حریق مجهز شوند
- از کارکنان خواسته شود از قرار دادن میزهای کار در کنار پنجره‌های شیشه ای، زیر لوسترها و آویزها خودداری کنند
- در داخل ساختمان کانل های کولر و هواکش باید به طریق مناسبی در جای خود محکم شده باشند تا احتمال پرتاب شدن آنها وجود نداشته باشد
- با نظارت و هماهنگی کلیه واحدهای مختلف مواد خطرناک و قابل اشتعال در خارج از ساختمانهای اداری نگهداری شوند
- با همکاری یکدیگر وسایلی را که در اثر حرکت امکان تولید جرقه و آتش سوزی دارند، مانند بخاری را مهار نمایید
- از اسامی کلیه کارکنان در تمام طبقات و اتاقها لیستی تهیه شود
- اطلاع کلیه کارکنان یک سازمان از محل کنتور آب، برق و گاز، تا در صورت لزوم بتوانند با سرعت جریان آنها را قطع کنند
- آموزشهای لازم در زمینه کمکهای اولیه به کمک جمعیت هلال احمر
- ترغیب کارکنان برای شناسایی کامل ساختمان و بخصوص مناطق خطرناک و راههای اضطراری
- آموزش کارکنان برای استفاده از کپسولهای آتش نشانی در مواقع لوزم و نحوه اطفاء حریق به وسیله آنها
- در زیر میزشان مکانی خاص برای مواقع خطر را داشته باشند
- آموزش کلیه کارکنان هر واحد در مورد تهیه جعبه لوازم ضروری زمان زلزله، قرار دادن آنها در مکانهای قابل دسترسی و مشخص شده.
توصیه‌های ایمنی قبل از وقوع زلزله در مدارس و مراکز آموزشی
با در نظر گرفتن میزان آسیب‌پذیری، تعداد و پراکندگی دانش آموزان در سراسر کشور اگر زلزله شدیدی در ساعات آموزشی مدارس رخ دهد و برای رویارویی با این پدیده آمادگی نیز وجود نداشته باشد تلفات جانی فراوانی به دنبال خواهد داشت. بنابراین آموزش توصیه‌های ایمنی برای آمادگی در برابر خطرات ناشی از زلزله به دانش آموزان کشور امری ضروری است.
الف – ایمن سازی محیط:
- پنجره و درهای شیشه ای بزرگ باید توسط چسب به صورت ضربدر یا در صورت امکان با سلفونهای چسبی به نوعی تقویت گردند تا بعد از شکشته شدن به اطراف پرت نشوند
- گاهی اوقات گذشته از سقوط آوار، خرابی قفل درها باعث می شود تا افراد در قسمتهایی از ساختمان زندانی شوند، بنابراین باید قفل تمام درهای خروجی، دستشویی ها، اتاقها و … بررسی شوند و نقص آنها رفع شود. یا در صورت لزوم تعویض گردند
- خطر سقوط و پرتاب بسیاری از اجسام و وسایل را باید با تغییر مکان و یا محکم کردن آنها در جای خود از بین برد. وسایل سنگین و آویزان (مانند: چراغ آویز، تابلو، تخته سیاه، یخچال، آبگرمکن و …) را به دیوار محکم کرد. در صورت امکان و حتی المقدور بهتر است محل نشستن افراد، زیر و یا نزدیک این وسایل نباشد. اشیاء سنگین، شکستنی و قابل سقوط روی کمد، قفسه‌ها و طاقچه‌ها را بردارید و به مکان نزدیک سطح زمین منتقل کنید
- موادی را که زود آتش می گیرند از نزدیکی بخاری، آبگرمکن و سایر وسایل نفتی و یا گازی دور کنید
- وسایل داخل کلاس ها و راهروها طوری قرار گیرند که مزاحم حرکت نشوند و جابجایی آنها هنگام وقوع زلزله راه خروجی را نبندند
- راههای خروجی، پله‌های عادی و اضطراری از موانع خالی باشد
- سیم کشی های برق و یا لوله کشی های گاز و آب، کلید و شیرهای اصلی آنها بررسی و نقایص احتمالی توسط متخصصین و والدین با تجربه در این امور برطرف شود، تا احتمال قطع آب و بروز خطر آتش سوزی که معمولاً بعد از زلزله رخ می دهد، از بین برود
- مواد شیمیایی که احتمالاً سمی و یا قابل احتراق هستند به داخل قفسه‌های دردار انتقال داده شود؛ ظروف شیشه ای مخصوص نگهداری این مواد با ظروف پلاستیکی و نشکن تعویض شود
- در صورت امکان توصیه می شود با قرار دادن میله یا نرده محافظ جلوی قفسه‌های کتابخانه از سقوط کتابها هنگام وقوع زلزله جلوگیری کنید.
ب – دانش آموزان باید:
- نقشه مدرسه خود را بدانند و در آن، اماکن و راههای خروجی و محل قرارگیری شیرهای اصلی آب و گاز و کنتور برق را مشخص کنند
- از محل قرارگیری جعبه کمکهای اولیه و کپسول اطفاء حریق و زنگهای خطر آگاهی داشته باشند تا در صورت لزوم از آنها استفاده کنند
- طرز استفاده از کپسول اطفاء حریق و انجام عملیات امدادرسانی و کمکهای اولیه را تا حد امکان بدانند
- امکان وقوع حوادث ناشی از زلزله را در کلاس درس از بین ببرند. برای مثال: فاصله محل نشستن ( میز و نیمکت) خود را با پنجره‌ها و درهای شیشه ای حفظ کنند
- بیاموزند که چگونه جریان برق را قطع و شیرهای آب و گاز و نظایر آن را از محل اصلی ببندند.