گزارش فوری لرزه خیزی اخیر جنوب غرب ایران زلزله‌های شوشتر و پل دختر در آبانماه و آذر ماه ۱۳۸۳

دکتر غلام جوان دولوئی، دکتر مهدی زارع
پژوهشکده زلزله شناسی، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله

۱- معرفی رویداد

زمینلرزه‌های پی در پی در پایان آبان و روزهای آغازین آذر ماه ۱۳۸۳ در منطقه زاگرس جنوب غربی (شکل-۱) ( ناحیه کوهپایه زاگرس در شوشتر و ناحیه زاگرس چین خورده در پل دختر) موجب هراس و نگرانی اهالی شهرهای شوشتر و پل دختر و تعطیلی مدارس در چند روز پی در پی به ویژه در شوشتر گردید. (شکل-۲) نمایانگر لرزه خیزی یکسال اخیر در منطقه یاد شده می باشد.
مهمترین این زلزله‌ها در جنوب و شرق شوشتر با بزرگای ۴/۵=ML در روز جمعه ۱۳۸۳/۸/۲۹ در ساعت ۳۸:۵۳:۲۰ به وقت محلی و در بامداد شنبه ۳۰/۸/ ۱۳۸۳ با بزرگای ۴/۴= ML در ساعت ۳۲: ۱۹: ۰۳ بامداد وقت محلی و ۱۰: ۳۶: ۱۵ بعدازظهر شنبه۱۳۸۳/۸/۳۰به وقت محلی با بزرگای ۴/۸= ML رخ داد (جدول-۱). در منطقه پل دختر نیز مهمترین زلزله‌ها در بامداد دوشنبه ۱۳۸۳/۹/۲ در ساعت های ۲۲: ۰۷: ۱ و ۳۴: ۱۵: ۱ بامداد به ترتیب با بزرگای ۴/۶=ML و ۴/۸=ML در شمال پل دختر و همچنین با بزرگای ۴/۸=ML در ساعت ۲۷: ۳۱: ۷ بامداد دوشنبه ۱۳۸۳/۹/۲ در همین منطقه رخ داد (جدول-۲).

۲- لرزه زمینساخت منطقه

انطباق رخداد زلزله‌ها با ناحیه مرز بین کوه و دشت در منطقه شوشتر در امتداد جنوب شرقی گسل دزفول و گسل لهبری نمایانگر جنبا بودن منطقه یاد شده در شمال دشت خوزستان است. همچنین رویداد زلزله‌های متعدد با بزرگای کم تا متوسط در منطقه پل دختر در مرز جنبای شمال خمیدگی جبهه کوهستان زاگرس نیز نمایانگر لرزه خیزی به صورت فوج گونه (Swarm) در منطقه زاگرس کوهپایه و چین خورده است.

۳- سابقه لرزه خیزی منطقه

بررسی سابقه لرزه خیزی منطقه شوشتر و پل دختر در جنوب شرقی ایران، نمایانگر لرزه خیزی بالای این منطقه است ( جدول -۳). این فهرست نشان می دهد که منطقه خمیدگی جبهه کوهستان زاگرس ( به ویژه ناحیه ای شرق پل دختر شمال اندیمشک و شرق شوشتر) در طی تاریخ به ویژه سالهای ۱۹۲۹، ۱۹۳۹، ۱۹۵۵، ۱۹۶۵، ۱۹۷۷، ۱۹۷۸ در راستای خمیدگی جبهه کوهستان با بزرگای تا حداکثر ۶/۳ و همچنین زلزله سال ۱۹۷۳ شوشتر با بزرگای ۵/۲=mb می باشد.

۴- جمع بندی

لرزه خیزی منطقه یاد شده به ویژه در سده بیستم به طور معمول با زلزله‌های شدید با بزرگای متوسط تا زیاد ( ۵ تا ۶/۳) مشخص لرزه خیزی منطقه شوشتر را می توان به جنبایی احتمالی مرز بین کوه و دشت در راستای گسل های دزفول و لهبری و همچین خمیدگی جبهه کوهستان ( در راستای شرقی- غربی و شمال غرب- جنوب شرق) می باشد. با توجه به فوج گونه بودن زلزله‌های این منطقه که در سابقه لرزه خیزی آن نیز قابل مشاهده است و سابقه لرزه خیزی قبلی منطقه، رخداد زلزله‌هایی با بزرگای حداکثر حدود ۶ تا ۶/۵ را نیز در منطقه‌های شوشتر و پل دختر می توان در بدترین سناریو، به صورت محتمل در نظر گرفت. چنین زلزله ای با بزرگای ۶/۲ در مهرماه ۱۳۸۱ در نزدیکی سد مسجد سلیمان ( در منطقه اندکا) رخ داده است ( جنوب شرق شوشتر). از سوی دیگر این دوره از زلزله‌ها به صورت فوج گونه در بسیاری از مواقع در گذشته پس از مدتی با آزاد شدن انرژی جمع شده به آرامش انجامیده است. با توجه به موارد یاد شده در فوق حفظ آمادگی ویژه در مقابل لرزه خیزی احتمالی با بزرگای حداکثر ۶ تا ۶/۵ در هر دو منطقه شوشتر و پل دختر توصیه می گردد.

جدول(۱): مشخصات زمین‌لرزه‌های منطقه عمومی شوشتر جمعه شب و شنبه ۸۳/۸/۳۰

تاریخ	زمان جهانی	زمان محلی	عرض ‌جغرافیایی (درجه)	طول ‌جغرافیایی (درجه)	عمق (کیلومتر)	بزرگا	ناحیه
۸۳/۸/۳۰	۱۷:۴۴:۵۵	۲۱:۱۴:۵۵	۳۱٫۸۸	۴۸٫۶۳	۸	۳٫۹	جنوب شوشتر
۸۳/۸/۳۰	۱۷:۳۳:۰۷	۲۱:۰۳:۰۷	۳۱٫۹	۴۸٫۶۷	۱۲	۳٫۸	جنوب شوشتر
۸۳/۸/۳۰	۱۶:۴۹:۵۷	۲۰:۱۹:۵۷	۲۸٫۴۹	۵۴٫۱۸	۱۰	۴٫۳	شرق جهرم
۸۳/۸/۳۰	۱۶:۱۰:۱۸	۱۹:۴۰:۱۸	۳۲٫۰۲	۴۸٫۸۵	۹	۳٫۷	جنوب شرق شوشتر
۸۳/۸/۳۰	۱۵:۱۵:۵۳	۱۸:۴۵:۵۳	۳۱٫۸۱	۴۸٫۷۸	۲۵	۲٫۹	جنوب شوشتر
۸۳/۸/۳۰	۱۴:۲۴:۵۳	۱۷:۵۴:۵۳	۳۲٫۲۳	۴۸٫۹۹	۴۰	۳٫۹	شمال شرق ایذه
۸۳/۸/۳۰	۱۳:۳۸:۱۵	۱۷:۰۸:۱۵	۳۱٫۸۳	۴۸٫۷۲	۱۵	۲٫۹	جنوب شوشتر
۸۳/۸/۳۰	۱۲:۰۶:۱۰	۱۵:۳۶:۱۰	۳۱٫۸۹	۴۸٫۷۳	۱۶	۴٫۸	جنوب شوشتر
۸۳/۸/۳۰	۰۹:۰۳:۳۱	۱۲:۳۳:۳۱	۳۱٫۹۵	۴۸٫۸۴	۱۸	۳٫۷	جنوب شوشتر
۸۳/۸/۳۰	۰۶:۵۳:۱۷	۱۰:۲۳:۱۷	۳۱٫۹۱	۴۸٫۷۶	۱۷	۳٫۹	جنوب شوشتر
۸۳/۸/۳۰	۰۳:۵۰:۴۳	۰۷:۲۰:۴۳	۳۱٫۹۳	۴۸٫۷۶	۱۵	۴	جنوب شوشتر
۸۳/۸/۳۰	۰۲:۲۷:۴۷	۰۵:۵۷:۴۷	۳۱٫۹	۴۸٫۷۳	۱۵	۳٫۸	جنوب شوشتر
۸۳/۸/۳۰	۰۲:۱۰:۵۴	۰۵:۴۰:۵۴	۳۱٫۸۹	۴۸٫۷۶	۱۵	۴٫۲	جنوب شوشتر
۸۳/۸/۲۹	۲۳:۴۹:۳۳	۰۳:۱۹:۳۳	۳۱٫۹۱	۴۸٫۸۴	۱۵	۴٫۴	جنوب شوشتر
۸۳/۸/۲۹	۲۰:۵۱:۴۰	۴۰:۲۱:۰۰	۳۱٫۸۷	۴۸٫۸	۱۵	۲٫۷	جنوب شوشتر
۸۳/۸/۲۹	۲۰:۱۱:۱۱	۲۳:۴۱:۱۱	۳۱٫۸۳	۴۹٫۴۷	۱۰	۲٫۹	جنوب شرق مسجد سلیمان
۸۳/۸/۲۹	۱۸:۳۶:۳۸	۲۲:۰۶:۳۸	۳۱٫۹۵	۴۸٫۷۲	۱۵	۳	جنوب غرب شوشتر
۸۳/۸/۲۹	۱۷:۲۹:۳۲	۲۰:۵۹:۳۲	۳۱٫۸۹	۴۸٫۷۶	۱۸	۴٫۳	جنوب غرب شوشتر
۸۳/۸/۲۹	۱۷:۲۳:۳۹	۲۰:۵۳:۳۹	۳۱٫۹۳	۴۸٫۷۶	۸	۴٫۶	جنوب غرب شوشتر

جدول (۲): مشخصات زمین‌لرزه‌های منطقه عمومی پل دختر در یک هفته گذشته

Date	Time	Latitude	Longitude	Depth	mb	Ms	ML	Mw	Region
۲۰۰۴/۱۱/۲۶	۱۸:۴۸:۲۰٫۵	۲۹٫۹۵	۵۱٫۴۲	۱۰			۳٫۵		جنوب شرق نورآباد
۲۰۰۴/۱۱/۲۶	۰۰:۴۱:۳۸٫۹	۳۲٫۵۹	۴۹٫۲۴	۱۴			۳٫۲		شمال شرق شوشتر
۲۰۰۴/۱۱/۲۵	۱۶:۴۶:۴۱٫۳	۳۳٫۲۴	۴۷٫۹۴	۱۱			۳٫۰		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۵	۰۷:۴۳:۵۱٫۳	۳۳٫۴۴	۴۷٫۹۶	۱۱			۲٫۹		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۵	۰۷:۳۰:۵۲٫۹	۳۳٫۳۶	۴۸٫۰۴	۱۵			۳٫۷		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۵	۰۴:۲۰:۲۴٫۸	۳۳٫۳۸	۴۸٫۰۱	۱۶			۳٫۴		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۴	۱۳:۳۳:۲۹٫۵	۳۳٫۳۳	۴۷٫۷۰	۱۸			۳٫۶		شمال پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۴	۰۷:۴۷:۲۶٫۸	۳۳٫۳۳	۴۷٫۹۱	۱۸			۲٫۶		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۲	۲۲:۲۶:۱۷٫۹	۳۳٫۳۶	۴۸٫۰۶	۱۴			۲٫۵		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۲	۲۲:۲۲:۳۷٫۶	۳۳٫۳۷	۴۸٫۰۶	۱۶			۳٫۲		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۲	۱۵:۰۷:۱۷٫۶	۳۳٫۳۷	۴۷٫۸۷	۱۵			۴٫۲		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۲	۰۴:۲۸:۰۵٫۳	۳۳٫۴۲	۴۷٫۹۳	۱۴			۳٫۲		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۲	۰۴:۰۱:۲۷٫۶	۳۳٫۳۶	۴۷٫۹۹	۱۴			۴٫۸		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۲	۰۰:۰۶:۵۶٫۹	۳۳٫۳۷	۴۷٫۹۴	۱۰			۳٫۲		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۱	۲۳:۵۸:۵۴٫۷	۳۳٫۳۶	۴۷٫۹۴	۱۰			۴٫۱		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۱	۲۳:۴۱:۴۵٫۱	۳۳٫۳۹	۴۷٫۹۱	۱۰			۳٫۶		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۱	۲۳:۲۷:۰۶٫۱	۳۲٫۰۱	۴۸٫۷۸	۹			۳٫۳		شوشتر
۲۰۰۴/۱۱/۲۱	۲۱:۴۵:۳۴٫۸	۳۳٫۳۸	۴۷٫۸۵	۱۳			۴٫۸		شمال شرق پلدختر
۲۰۰۴/۱۱/۲۱	۲۱:۳۷:۲۲٫۳	۳۳٫۲۶	۴۷٫۹۳	۱۸			۴٫۶		شمال شرق پلدختر

جدول (۳): سابقه لرزه خیزی منطقه (رویداد زلزله‌ها با بزرگای ۵ یا بیشتر)

شکل(۱): لرزه خیزی منطقه عمومی شوشتر و پل دختر در یک هفته اخیر.

شکل(۲): لرزه خیزی جنوب غرب کشور در یک سال اخیر.