محمدکاظم جعفری، خشایار پورآذین
ریزپهنه بندی لرزه ای منطقهء جنوب شرقی تهران در سال ۱۳۷۳ به عنوان یکی از طرحهای تحقیقاتی مؤسسه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله آغاز گردید. منطقهء مورد مطالعه، که قسمتی از مخروط افکنهء ارتفاعات شمال تهران می باشد، ۱۴۳ کیلومتر مربع وسعت دارد. برای تحلیل تأثیر شرایط ژئوتکنیکی آبرفت، منطقه به واحدهای مربع شکل به ابعاد یک کیلومتر در یک کیلومتر تقسیم و برای هر واحد بر اساس اطلاعات زمین شناسی، گمانه ای و ژئوسیسمیک مقطع ژئوتکنیک لرزهای تعیین شد. بعد از دسته بندی مقاطع مذکور، ۴۵ مقطع نماینده انتخاب و با نرم افزار SHAKE بر اساس چهار حرکت ورودی مناسب (شتابنگاشت) بر روی مقاطع تحلیل صورت پذیرفت. در این مقاله، مطالعات مربوط به ریزپهنه بندی لرزه ای منطقهء مذکور بر حسب سه پارامتر پریود طبیعی آبرفت، پریود دینامیکی و شتاب حداکثر سطح زمین و نتایج حاصل از آن ارائه می گردند.
تحلیل غیرخطی قابهای بتنی ساختمانهای دوره بازسازی در زلزله اردکول و بررسی پدیده تشدید در آنها
خشایار نیکزاد، نقدعلی حسین زاده
در این مقاله، رفتار لرزهای سازه‌های بتنی دورهء بازسازی و آثار پدیده تشدید زلزله اردکول بر روی آنها بررسی و تحلیل گردیده است. در این نوشتار ضمن بحثی پیرامون چگونگی امکان به وجود آمدن پدیده “خزش به طرف تخریب”، به منظور انجام مطالعه موردی، با مدلسازی یک نمونه از قابهای بتنی دوره بازسازی، رفتار لرزه ای غیرخطی آن در فضای نرم افزار IDARC شبیه سازی و ارائه شده است. هم چنین برای بررسی آثار تشدید، تعدادی از پس لرزه‌های حرکت قوی منطقه تحلیل و محتوای فرکانسی آن برداشت شده است. این تحلیل نشان داده است که به دلیل محتوای فرکانسی گسترده زلزله اردکول و داشتن مؤلفه‌های قوی در راستای فرکانسهای تشدید این نوع قابهای بتنی، نیروهای جانبی شدیدی بر آنها وارد آمده است. همچنین به دلیل طراحی لرزه ای ضعیف این سازه‌ها، نیروهای مذکور باعث رفتار غیرخطی شدیدی در آنها شده که به پدید آوردن مفاصل پلاستیک در بالا و پایین ستونها و ایجاد یک مکانیزم تخریب در آنها منجر شده است.
خالد حسامی، آکاردی کارخانیان، فرشاد جمالی
در این مقاله، با تکیه بر شواهد موجود، گسلهای فعال منطقهء آذربایجان بر اساس تعریف جهانی گسل فعال (گسلی که نشانی از فعالیت در طول زمان هولوسن و یا حداکثر کواترنر پسین در خود داشته باشد) شناسایی و معرفی گردیده اند. مطالعهء حاضر مبین آن است که سازوکار حاکم بر گسلهای فعال منطقهء آذربایجان عموماً از نوع امتدادلغز راستگرد بوده که با یک مؤلفهء حرکتی از نوع عادی، همراه می باشند فعالیت اخیر گسلهای امتدادلغز خوی ماکو، نه تنها از نظر ریخت شناسی باعث فرونشستهای جوان وسیعی در پهنهء مزبور گردیده، بلکه می توان رویداد بسیاری از زمینلرزههای تاریخی و اخیر را که منشأ آنها تاکنون مشخص نگردیده به فعالیت آنها نسبت داد. زمینلرزههای مخرب تاریخی ایجاد شده در طول گسل شمال تبریز با ایجاد افرازهای گسلی بسیار واضح همراه بوده است. شواهد سطحی بخوبی گویای این واقعیت می باشند که گسل شمال تبریز نه یک گسل منفرد، بلکه سیستمی از شاخههای گسلی به هم پیچیده است که احتمال وقوع زمینلرزه مجدد در طول آن را بیش از میزان پیشبینی شدهء قبلی می نماید. نتایج حاصل از بررسیهای به عمل آمده در منطقهء آذربایجان نشان میدهد که منطقه از توزیع نسبتاً متراکم گسلهای لرزه زا برخوردار است. این موضوع بخوبی امکان پیشبینی مکانی رویداد زمینلرزه را در این بخش از کشور ممکن می سازد. وجود مراکز صنعتی، شریانهای حیاتی و شهرهای بزرگ و مهم در شمال غربی کشور، لزوم شناسایی دقیق پارامترهای لرزه خیزی گسلهای فعال را بویژه، با استفاده از روشهای جدید آشکار می سازد.
مجید شاه پسندزاده، مهدی حیدری، محسن غفوری آشتیانی
رویداد زمینلرزههای تاریخی و سدهء بیستم در کرمان، زرند، کوهبنان، گلباف، راور، بردسایر، سایرچ، جوشان، سرآسیاب، کوهپایه، در تنگل، ماهان، لاله زار و گوغر موجب شده است که این استان به عنوان یکی از لرزه خیزترین مناطق ایران شناخته شود؛ (جدول ۱).
در نوشتار حاضر ویژگیهای زمینساخت جنبا و لرزه زمین ساخت استان کرمان، رویدادهای مهلرزهای تاریخی و سدهء بیستم و گسلهای جنبا و کواترنر بررسی و ارائه شده اند.
تحلیل توانایی تمایز رویدادهای لرزهای به کمک نسبتML:MO
مصطفی علامه زاده، امیرمنصور فرهبد
در این مقاله، نسبت ML به MO برای ۲۵ زمینلرزه و ۱۵ انفجار اتمی زیرزمینی در شرق قزاقستان مورد بررسی قرار گرفته است. بزرگاهای محلی(ML) از روش پیشنهادی بیکن و جوینر و گشتاور لرزهای (MO) در حیطه فرکانس و با استفاده از مدل طیفی هاسکل پس از تصحیح اثر دستگاه و میرایی به دست آمدهاند. این بررسی نشان میدهد که نسبت ML:MO، ملاک مناسبی برای تفکیک رویدادهای زمینلرزهها از انفجارات اتمی زیرزمینی میباشد. توانایی تفکیک زمینلرزهها از انفجارات اتمی زیرزمینی به کمک نسبت ML:MO به نسبت تفاوت در مکانیزم ایجاد آنها بوده و اختلاف در آستانه تشخیص بین ایستگاهها بوضوح به تفاوت میرایی در مسایر انتشار بستگی دارد.
بررسی میزان آگاهی و تأثیر آموزش “زلزله و ایمنی” بر کودکان و نوجوانان
نادیا رضایی پناه، فرخ پارسی زاده
حفظ جوامع و سرمایه‌های ملی کشور نیازمند کسب آگاهیها و اخذ تدابیر ویژه ای جهت رویارویی با سوانح طبیعی و ساخته دست بشر است. به همین جهت، در بسیاری از موارد کسب اطلاعات جدید ضروری به نظر می رسد. آنچه به کسب این گونه آگاهیها اولویت می بخشد، اهمیت آموختنی و تأثیر آن است. برای مثال، فراگیری نحوه ایمن زندگی کردن بر روی زمینی لرزه خیز در زمره اولویتهای اول ساکنان مناطق لرزه خیز دنیاست. آنچه این اولویت را تأیید می نماید از یک سو، حقیقت وجود انکارناپذیر این پدیده طبیعی، وسعت فاجعه، احتمال وقوع و عدم توانایی پیشبینی زمان و مکان دقیق آن و از سوی دیگر، تأثیر و توان فرد فرد جامعه در پیش گیری و کاهش خطرهای ناشی از آن می باشد. به همین دلیل، در ایران نیز، مانند سایر کشورهای لرزه خیز، آموزش “زلزله و ایمنی” مورد توجه بسیار قرار گرفته و جهت دستیابی به حداکثر بازده آن، پژوهش، تجربه و تولید مواد آموزشی به طور مداوم انجام می گیرند. بدیهی است آموزش “زلزله و ایمنی” به دلیل سابقه تاریخی کوتاه مدت و ویژگی خود مطلب، نیاز به تعیین و بررسی کمیت و کیفیت چهارچوبهای کاربردی دارد. بررسی ویژگیهای مخاطب آموزش یکی از ارکان اصلی این چهارچوب است که از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد، زیرا شاخصهایی نظیر سن، جنس، فرهنگ، میزان آسیب‌پذیری، نقش افراد در ایمن سازی محیط و … اولویت آموزش هر یک از گروههای مخاطب، تدوین مطالب و انتخاب روشهای آموزشی را مشخص می سازند. در همین راستا، با توجه به تعداد و پراکندگی، میزان آسیب‌پذیری و نقش مخاطبان در سازندگی جوامع، آموزش کودکان و نوجوانان در برنامه ریزی “ایمنی در برابر زلزله” اهمیت ویژه ای دارد و تجربیات جدید نیز اولویت آموزش این گروهها را بیش از پیش تأیید می کنند.
لزوم تأمین ایمنی نسل جوان، آینده ساز فردا و آسیب پذیر امروز، موجب می شود که تمام ابعاد آموزشی بدقت بررسی شوند تا روند آموزش، بهترین و بیشترین بازده را داشته باشد. در این راستا، آگاهی از دانش پیشین، دیدگاههای کودکان و نوجوانان، توان و علاقه آنها به فراگیری جز اهم محسوب می شوند، چرا که جامعه مخاطب اعم از کودکان، نوجوانان و بزرگسالان، دارای آگاهیهایی از کلیه مواردی که سابقه ای در زندگی، محیط یا جامعه آنها دارند، می باشد. این آگاهیها بنا بر شاخصهایی نظیر سن، تجربه، پیش فرضیه‌ها، منابع معتبر و یا غیرمعتبر آگاهی دهنده و … متفاوت می باشند. وجود این آگاهیها از یک سو زمینه آموزش را آماده می کند و از سوی دیگر بر کلیه آموزشهای جدید به نوعی تأثیر می گذارد. به عبارت دیگر، همان گونه که یادگیری مطالب جدید را تسهیل می کند بر تجزیه و تحلیل و میزان پذیرش مخاطب تأثیر می گذارد. در این تحقیق، برای اولین بار سعی شده میزان آگاهی قبلی و آموزش پذیری کودکان و نوجوانان در زمینه “زلزله و ایمنی” بررسی گردد تا راهنمایی برای تطبیق بهتر مطالب و روشهای آموزشی در دست تهیه با ویژگیها و نیازهای جامعه فراگیر باشد.
