زمین لرزه ۳ بهمن ۱۲۸۷ (۲۳ ژانویه ۱۹۰۹) سیلاخور

در ساعت ۲:۴۸ به وقت محلی بامداد ۳ بهمن ۱۲۸۷ خورشیدی (۲۳ ژانویه ۱۹۰۹ میلادی)، زمین‌لرزۀ فاجعه‌باری درّۀ سیلاخور در جنوب خاوری بروجرد در زاگرس را درهم کوبید. بزرگای این زمین‌لرزه Ms=7.4 و مختصات رومرکزی آن ۳۳N و ۵۳E برآورد شده است. آسیب‌ها نه تنها در درّۀ پر جمعیت سیلاخور، بلکه فراتر به سوی جنوب خاور و در آبادی‌های کوهستانی تا ارجنک نیز بسیار سنگین بود. در مجموع، ۱۲۸ روستا آسیب دید که از میان آنها ۶۴ روستا به‌کلّی ویران شد و شمار کشتگان در آن‌ها بین ۶۰۰۰ و ۸۰۰۰ تن برآورد شده است. این زمین‌لرزه با گسلشی همراه بود که در فاصله‌ای به طول ۴۵ کیلومتر از نزدیکی کلنگانه تا جنوب سراوند کشیده شده بود. دگرریختی‌های زمین در فراسوی این فاصله، فراتر به سوی جنوب خاور و به سوی ارجنک، این گمان را نیرو می‌بخشد که شاید گسلش در فراسوی این نقطه نیز امتداد داشته است. نشانه‌های صحرایی و اطلاعات محلی نشان می‌دهد که میانگین جابه‌جایی قائم در امتداد شکستگیِ گسله بین ۱ و ۲ متر بوده و طرف شمال خاوری آن پایین افتاده است. هیچگونه گواهی بر وجود جنبش راستالغز در دست نیست. در آبرفت‌های کواترنر پسین، مانند شمال باختر درود (بحرین)، شکستگی گسله به شدت فرسایش یافته، امّا بر روی زمین و بر روی عکس‌های هوایی می‌توان به روشنی آن را دید. زمین‌لرزه در بروجرد، که در آن آب حوض‌ها در اثر تلاطم به بیرون ریخت و نیز در کرمانشاه و همدان به‌شدت احساس شد و تا خرپوت در ترکیه، گرجستان و عراق خاوری نیز دریافت شد. به دنبال زمین‌لرزه، توالی طولانی از پس‌لرزه‌ها رخ داد که دست کم ۵ ماه ادامه داشت. بیش‌تر زمین‌لرزه‌های نیرومندتر در بخش‌های جنوب خاوری و شمال باختری ناحیۀ کلان‌لرزه‌ای روی می‌داد و بدین‌ترتیب به شدت آسیب‌های پدید آمده در اثر زمین لرزۀ اصلی می‌افزود.

زمین لرزه ۲ بهمن ۹۳۴ (۲۳ ژانویه ۱۵۵۶) شانکسی، چین

در بامداد ۲۳ ژانویه ۱۵۵۶ میلادی، مرگبارترین زلزله تاریخ بشر با بزرگا ۸ در حدود ۵۰ مایلی شرق و شمال شرق شیان مرکز استان شانکسی چین رخ داد. زلزله شانکسی که به زلزله «هواکانتی» و «جیاجینگ» هم معروف است، مرگبار‌ترین زلزله شناخته شده تاریخ بشر است که در نتیجه آن ۸۳۰ هزار تن جان خود را از دست دادند. در اثر این رخداد، حدود ۸۴۰ کیلومتر از کشور چین ویران و حدود ۶۰ درصد از جمعیت ۹۷ شهر در استان‌های شانکسی، شانشی، هِـنان، گانسو، هِـبی، شاندونگ، هوبی، هـونان، جیانگ سو و آنهویی چین از بین رفتند. اثرات زمین‌شناسی گزارش شده در اثر این زلزله شامل شکاف زمین، بالا افتادگی زمین، فرونشست، روانگرایی و زمین‌لغزش بوده است. در اکثر شهرهای واقع در منطقه آسیب‌دیده، خانه‌ها و دیوارهای شهر فرو ریخت و تعداد زیادی شکاف زمین به‌همراه فوران آب از آن گزارش شد. در زمان رخداد این زمین لرزه، میلیون‌ها نفر از مردم در غارهای لسی (خاک رسی و سیلتی) زندگی می‌کردند. در اثر این زمین‌لرزه، زمین‌لغزش‌های متعددی رخ داد که این غارها را نابود کرد و شاید این عامل مرگ و میر بالای این زلزله بوده باشد.

A