زمین لرزه ۱۶ بهمن ۱۳۷۵ (۴ فوریه ۱۹۹۷) گرمخان، خراسان شمالی

در ساعت ۱۰:۳۷:۴۷ به‌وقت UTC روز سه‌شنبه ۱۶ بهمن ۱۳۷۵ خورشیدی برابر با ۴ فوریه ۱۹۹۷ میلادی، زلزله‌ای با بزرگای Mw=6.6 و مختصات رومرکزی ۳۷٫۷۱N  و ۵۷٫۴۹E در منطقه کوهستانی گرمخان واقع در ۳۰ کیلومتری شمال شهرستان بجنورد استان خراسان شمالی به‌وقوع پیوست. در اثر رخداد این زمین‌لرزه، ۸۴ نفر کشته شدند. این زلزله با یک پیش‌لرزه نسبتاً قوی همراه بود که باعث شد تا تلفات جانی ناشی از این زمین‌لرزه به مراتب کم باشد. طبق مطالعات Hollingsworth و همکاران (۲۰۰۷)، گسلش مسبب این زلزله دارای سازوکار امتدادلغز راستگرد با جابه‌جایی به اندازه ۰٫۵ تا ۱ متر بوده که موجب گسیختگی قطعه‌ای به‌طول حدود ۱۵ کیلومتر از گسل در امتداد NNW-SSE شد. براساس اطلاعات شبکه ملی شتابنگاری کشور، امواج حاصل از زلزله گرمخان توسط ۱۴ ایستگاه شتابنگاری شامل آشخانه، کلاله، مراوه تپه، راز، رضوان، امام قلی، نیشابور، سد بارزو ۱، گنبد کاووس، مشهد ۱، رباط^*، فاروج^*، گیفان^* و بجنورد^* ثبت شد و بیشینه شتاب ثبت شده مربوط به ایستگاه بجنورد^* به میزان cm/s² 192 بوده است. در اثر رخداد زمین‌لرزه ۱۳۷۵ گرمخان، بیش از ۱۷۰ روستا آسیب دید و سه روستای ناوه، قزل قان و شیخ ۱۰۰ درصد تخریب شدند. روستای شیخ که در فاصله ۱۰-۱۵ کیلومتری جنوب شرقی گسیختگی گسل قرار دارد، بیش‌ترین ویرانی را در پی داشت. پردازش و تحلیل داده‌های شتابنگاری این زلزله نشان داد که وجود دوام لرزش طولانی، قطبش مولفه عمود بر گسل و وجود پالس سرعت در شتابنگاشت‌های موجود، حاکی از یک اثر جهت‌پذیری (directivity) احتمالی است و جهت انتشار گسیختگی از سمت شمال به طرف جنوب و به سمت روستای شیخ بوده است.

منابع مطالعاتی درمورد این زمین‌لرزه:

• آمبرسیز،ن.ن. و ملویل،چ.پ.(۱۹۸۲): تاریخ زمین لرزه ای ایران،ترجمه: ابوالحسن رده، انتشارات آگاه، ۱۳۷۰٫
• رمضی حمیدرضا، نیری ع.، خادمی م.، یثربی ف.، فرزانگان ا.، (۱۳۷۵)، “گزارش مقدماتی – فوری زمین لرزه ۱۶ بهمن ۱۳۷۵ گرمخان (شمال بجنورد)”، انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان ومسکن، ۷۹ صفحه.
• Hollingsworth J., Jackson J., Alarcon J., Boomer J., and Bolourchi M.J, (2007), “The 4th February 1997 Bojnourd (Garmkhan) earthquake in NE Iran: Teleseismic, and strong-motion evidence for rupture directivity effects on a strike-slip fault”, Journal of Earthquake Engineering, 11: 193-214, DOI: 10.1080/13632460601031078.

سایر زمین‌لرزه‌های مهم دنیا در این روز: