زمین‌لرزه مورموری (آبدانان) در استان ایلام در ساعت ۷:۰۲ بامداد روز ۲۷ مرداد۹۳ به وقت محلی (۲:۳۲ بامداد ۱۸ آگوست ۲۰۱۴ به وقت بین المللی) در ۴۰ کیلومتری شرق دهلران و ۳۸ کیلومتری آبدانان در استان ایلام و در نزدیکی مرز استان‌های ایلام و خوزستان در منطقه کوهپایه زاگرس رخ داد. وقوع دو پیش‌لرزه یکی در ساعت ۱۵:۵۴ با بزرگای ۴٫۶ و دیگری در ساعت ۱۹:۱۷ با بزرگای ۴٫۸ در بعدازظهر روز ۲۶ مرداد ۹۳ موجب شد تا مردم شب قبل از زمین‌لرزه اصلی را بیرون از منزل بگذرانند و خوشبختانه در هنگام لرزه اصلی، کسی کشته نشد و در نتیجه تلفات این زلزله به بیش از ۲۵۰مجروح و حدود چهار هزار نفر بی‌خانمان محدود شد. زمین‌لرزه مورموری با سازوکار فشاری و با مولفه امتداد لغز در جنوب مرز خمیدگی جبهه کوهستان زاگرس، در جنوب تاقدیس کبیرکوه و در مجاورت گسل بالارود و شرق گسل دال پری رخ داده است. بیشترین خسارت‌ها در این زمین‌لرزه به شهر کوچک مورموری (در ۳۵کیلومتری آبدانان) و روستاهای اطراف آن وارد شد. بر اساس سرشماری ۱۳۸۵، شهر کوچک مورموری از توابع آبدانان در استان ایلام حدود سه هزارو۵۰۰ نفر جمعیت داشته که برآورد می‌شود در هنگام رخداد زلزله جمعیت آن به حدود سه هزارو۷۰۰ نفر رسیده باشد. برآورد می‌شود آبدانان در هنگام زمین‌لرزه، حدود ۳۱ هزارنفر جمعیت داشته است. شهرهای دهلران و موسیان نیز که در حدود ۴۰ کیلومتری کانون زلزله واقع بوده است، در هنگام رخداد زمین‌لرزه به ترتیب حدود ۲۷ هزارنفر و دو هزار و ۵۰۰ نفر جمعیت داشت. جمعیت دره شهر نیز حدود ۱۹هزار نفر بود. جمعیتی که زمین‌لرزه را با شدت بیشتر احساس کرده‌اند، حدود چهار هزار نفر و جمعیتی که زلزله را با شدت حدود شش یا بیشتر حس کرده‌اند، حدود ۱۶۰ هزار نفر برآورد می‌شود. براساس اطلاعات سازوکار لرزه اصلی زلزله مورموری و برپایه داده های منتشرشده از حل سازوکارهای ژرفی پس‌لرزه‌های زلزله یادشده (که بزرگای بیش از ۵/۵ داشته‌اند)، سازوکار فشاری با مولفه فشاری در این زلزله بارز است. با توجه به وضعیت زمین‌ساختی در منطقه موردمطالعه، احتمالا صفحه با راستای شمال غرب-جنوب شرق و با شیب به سوی شمال شرق را که با مولفه امتداد لغزی راستگرد همراه است، می‌توان به عنوان صفحه گسلش در این زلزله معرفی کرد. ضمنا چنین سازوکار و مشخصاتی با راستای گسل دال پری که رخنمون اثر سطحی آن در حدود ۱۰کیلومتری غرب کانون زلزله مشهود است، همخوانی دارد و می‌توان این گسل را به عنوان مسبب رخداد زمین لرزه مرداد ۹۳ معرفی کرد. در این زلزله، تا پایان روز بیستم، ۳۶ پس‌لرزه با بزرگای بیش از ۴٫۵ رخ داده است که هشت‌تای این پس‌لرزه‌ها بزرگایی بیش از ۵ داشته اند. در این زمین‌لرزه، فراوانی پس‌لرزه‌های با بزرگای بیش از پنج در دوهفته اول بعد از رخداد زمین لرزه بسیار جالب توجه است. روز اول دو پس لرزه با بزرگای ۵٫۷ و یک پس لرزه با بزرگای ۵٫۹ و روز دوم یک پس لرزه با بزرگای ۵٫۲ و روز سوم یک پس لرزه با بزرگای ۵٫۶ رخ داده است. از این نظر می‌توان دریافت که توفان لرزه‌ای ایجادشده طی سه هفته اول پس از رخداد پایان نیافته بوده و انتظار رخداد پس لرزه‌های شدید و حتی احتمالارخدادی در اندازه های لرزه اصلی در هفته‌های آینده، غیرمنطقی نباشد. براساس سابقه لرزه‌خیزی قابل مشاهده در منطقه زلزله‌زده، مهم‌ترین رخداد (همراه با احتمالا یک زمین‌لرزه) در منطقه وقوع زمین‌لغزش بزرگ سیمره (کبیرکوه) با پهنای ۱۲ کیلومتر و طول ۱۶ کیلومتر (در ناحیه یال شمالی تاقدیس کبیرکوه و در غرب تنگ فنی) است. تعیین سن‌های انجام شده، سنی تا حدود ۱۰ هزارسال را برای آن تخمین می‌زند. با توجه به ابعاد زمین‌لغزش مذکور و با توجه به حجم مواد جابه‌جاشده، می‌توان حدس زد که چنین زمین لغزشی (که یکی از بزرگ‌ترین زمین‌لغزش‌های شناخته شده در دنیاست)، اگر با زمین‌لرزه‌ای تحریک شده باشد، احتمالا زلزله محرک آن بزرگایی در حد ۷٫۵ یا بالاتر داشته است. این موضوعی است که در مطالعات بعدی باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد. در زلزله‌های ثبت شده تاریخی می توان به زلزله ۸۷۲ م سیمره اشاره کرد که در شمال همین منطقه رخ داده است. بنابراین توان لرزه‌زایی در این پهنه، حداکثر تا حدود بزرگای هفت تا ۷٫۵ (یا بالاتر، با دوره بازگشت‌های بسیار طولانی که موجب رخداد زمین‌لغزش بزرگ سیمره در یال شمالی کبیرکوه در ناحیه تنگ فنی شده است) برآورد می‌شود. همچنین زمین‌لرزه‌هایی با بزرگای بین ۶ تا ۷ در تاریخچه منطقه مشاهده شده است. این زلزله با تمرکز بیشتر خسارت‌ها در شهر مورموری (از توابع آبدانان استان ایلام) و روستاهای اطراف آن به ویژه در روستاهای آب انار و سیاهگل همراه بود. آسیب‌های وارده را می‌توان به خسارت در ساختمان های مسکونی و آسیب های ژئوتکنیکی دسته‌بندی کرد. زمین‌لغزش در محدوده کبیرکوه و از کیلومتر ۲۰ جاده دره شهر به آبدانان در رقوم هزار و ۵۰۰ متری مشاهده می‌شده است. این زمین‌لغزش‌ها موجب فرونشست زمین در کیلومتر ۳۲ جاده دره شهر به آبدانان شده و با ریزش کوه در پس‌لرزه‌های بعدی در هفته‌های بعد از رخداد زلزله، ادامه یافته است. در محدوده دره شهر-آبدانان آثار تاریخی ای نظیر «پشت قلعه»، قلعه «هزاردر» و امامزاده «پیرمحمد(ع)» دچار خرابی و ترک خوردگی محدود شده اند. آسیب محدود به «قلعه شاخ» و امامزاده «سیدابراهیم(ع)» گزارش شده و بقعه امامزاده «صالح(ع)» در بخش ماژین شهرستان دره شهر نیز آسیب دیدند. پل تاریخی «گاومیشان» دره شهر و قلعه «میرغلام هاشمی» نیز آسیب محدودی دیدند. آسیب‌های وارده به ساختمان‌ها را می‌توان به طور عمده در روستاهای آب انار و سیاهگل و همچنین شهر مورموری مشاهده کرد. مشاهده خرابی در تعداد زیادی از واحدهای مسکونی احداث شده در کمتر از سه سال اخیر (و در مورد مسکن مهر در آبدانان: تحویل شده در سال گذشته) نشان می‌دهد کیفیت پایین در منازل احداث شده، منابع زیادی را به هدر داده است. نکته هایی را که در مورد گستره خسارت ها در این زمین لرزه باید توضیح داد به شرح زیر است: (۱): براساس میزان خسارت و توزیع خرابی ها در پهنه رومرکزی، می توان برآورد کرد که شهر مورموری حدود ۱۰ کیلومتر با کانون زمین لرزه فاصله داشته است (در شمال کانون دستگاهی واقع بوده است) و شهر آبدانان در فاصله هوایی حدود ۳۸ کیلومتری کانون دستگاهی قرار داشته است. با وجود این، مشاهده خرابی در واحدهای مسکن مهر که در شهر آبدانان در حدود یک سال قبل احداث و به مردم تحویل شده اند، نشان از کیفیت بسیار پایین این مسکن‌های ارزان قیمت دارد به نحوی که در شهر آبدانان به غیر از آسیب محدودی که در ساختمان مخابرات این شهر مشاهده شد (در حد ریختن یک دیوار)، خسارت مشهود دیگری قابل گزارش نبود. (۲): در این منطقه، تعداد زیادی منازل مسکونی در سال های اخیر احداث شده‌اند که به نظر می‌رسد بسیاری از آنها اساسا نباید آسیبی می دیدند. اسکلت فلزی و شناژ در بسیاری از این ساختمان ها وجود داشته است و با وجود حداقل ۱۰کیلومتر فاصله سطحی با کانون زمین‌لرزه، چنین آسیبی برای ساختمانی که در دو تا سه سال اخیر احداث شده اند، نشان از کیفیت بد اجرای این ساختمان ها دارد. (۳): زمین‌لرزه مورموری با بزرگای ۶٫۲ و با ژرفای حدود ۱۰کیلومتر در محدوده ای کم جمعیت رخ داد و عملا کانون دستگاهی زمین‌لرزه در پهنه‌ای خالی ازسکنه واقع بود. این موضوع به همراه وقوع پیش لرزه ها و پیش آگاهی مردم، به کم شدن خسارت و نبود تلفات انسانی (کشته) در این زلزله کمک فراوان کرد. (۴): بر اساس مشاهدات میدانی، به نظر می‌رسد راستای بیشترین خرابی‌ها در این زلزله، در جهت شمال شرق-جنوب غرب تا شرقی-غربی بود. از این نظر می‌توان دریافت که این راستا به احتمال فراوان راستای عمود بر گسل را نشان می دهد. شیب گسل به سمت شمال شرق بوده است و بنابراین مشاهده خرابی بیشتر در روستاهای واقع در شرق مورموری (به ویژه آب انار و سیاهگل) به دلیل عملکرد مولفه عمود برگسل، در حوزه نزدیک (احتمالااثر فلینج) قابل توجیه به نظر می‌رسد. در این زمین‌لرزه گزارش‌هایی از تغییر در سطح آب زیرزمینی در پهنه رومرکزی و همچنین فراوانی عقرب‌هایی در قبل و بعد از رخداد زمین‌لرزه در پهنه رومرکزی در منطقه زلزله زده وجود داشت. این موضوع می‌تواند نشانگر وجود پیش نشانگر تغییر سطح آب زیرزمینی در این زمین‌لرزه باشد. بیرون زدن و فراوانی عقرب ها نیز می‌تواند مرتبط با تغییر سطح آب زیرزمینی (و مشخصا بالاآمدن سطح آب زیرزمینی در قبل و بعد از رخداد زمین‌لرزه) در پهنه رومرکزی باشد. در زلزله مورموری، محدودشدن خسارت ها و کشته نشدن مردم آسیب دیده را به این سه دلیل می توان توضیح داد: (۱) وقوع دو پیش لرزه در روز قبل از لرزه اصلی. (۲) وقوع زلزله پس از روشن شدن هوا (در ساعت هفت صبح)، اما اگر زلزله در ساعات شب یا بامداد و قبل از روشن شدن هوا (مثلادو یا سه نیمه شب) رخ داده بود، می توانستیم انتظار داشته باشیم که زلزله موجب تلفات شود. (۳) زلزله در ۲۷مرداد رخ داد که خوشبختانه در این زمان، مدارس تعطیل بود اما اگر زمین‌لرزه در زمان بازبودن مدارس روی می داد، ممکن بود تلفات جانی زیادی به بار آورد. مردم در مورموری توضیح می‌دادند که به دلیل رخداد دوپیش لرزه، شب قبل از لرزه اصلی را بیرون از منزل گذرانده اند، همچنین گرمای هوا که در بعدازظهر در هنگام زلزله به حدود ۴۷درجه و در شب هنگام به ۳۰ تا ۳۵ درجه می رسید، موجب شد تا بیشتر مردم، آن شب را به منزل برنگردند. (قطع برق در هنگام پیش لرزه ها هم مزید بر علت شد تا مردم شب قبل را بیرون از منازل بگذرانند.) در روزهای اول بعد از رخداد، میزان خسارت به بناهای مسکونی در حد ۱۷هزار واحد مسکونی در مورموری و روستاهای اطراف عنوان شد. این درحالی است که بازدید از منطقه نشان داد که این برآورد دست بالابوده و اساسا بسیاری از آسیب‌ها در تعداد زیادی از واحدهای مسکونی محدوده رومرکزی در حد ایجاد ترک‌های سطحی در گچ منازل ساخته شده با مصالح بنایی بوده است. با بررسی گزارش های اولیه از محدوده رومرکزی، به نظر می‌رسد حداقل از نظر اعلام تعداد واحدهای مسکونی آسیب دیده یا درصد آسیب به منازل مسکونی (که در بسیاری از آنها صددرصد تخریب اعلام شده بود)، با اغراق همراه بوده است، چراکه مسوولان استانی که (به حق) تمایل به جذب بودجه و توسعه استانی خود دارند، مانند هر زمین‌لرزه دیگری ترجیح داده‌اند بسیاری از آسیب‌های بخشی و محدود را هم به صورت آسیب صددرصد گزارش کنند. از سوی دیگر، برآورد اولیه خسارت به ۱۷هزار واحد را به عنوان هدف نهایی برآوردهای خسارت و به احتمال غیرواقع بینانه جمع بندی و گزارش کرده‌اند. در هشت ساعت اول بعد از رخداد، برق منطقه قطع شد و به تبع آن کولرها و وسایل خنک کننده دیگر از کار افتادند. در روزهای اول بعد از سانحه، هلال احمر امدادرسانی را به طور متمرکز در شهرهای مورموری و آبدانان ساماندهی کرد. هدایت مدیریت بحران در این زلزله توسط ستاد مدیریت بحران در استانداری ایلام و ارزیابی آسیب‌های وارده به منازل توسط بنیاد مسکن صورت گرفت. چادرهایی که هلال احمر برای اسکان موقت در اختیار مردم قرار داد، عمدتا چادرهای مسافرتی و نامناسب برای زندگی در محدوده زلزله زده و همچنین در شرایط هوای گرم منطقه زلزله زده مرداد۹۳ در استان ایلام است. مشاهده عقرب در هفته های بعد از زلزله، موجب نگرانی و آسیب بیشتر به مردم منطقه، به ویژه در روستای آب انار شد. در هفته های بعد از رخداد، یکی از منابع هراس مردم، تداوم پس لرزه ها بود که همواره آنها را در نگرانی از رخداد زمین‌لرزه مهم بعدی قرار می داد. به نظر می‌رسد که اعلام بسیاری از بناهای مسکونی به عنوان صددرصد تخریب شده و وعده وام ۲۰میلیونی و کمک بلاعوض پنج میلیون تومانی برای ساخت مسکن جایگزین، موجب بی خانمانی بسیاری از ساکنان محدوده زلزله زده خواهد شد، چراکه مانند موارد مشابه قبلی (زلزله بم۸۲ و ورزقان۹۱) مردمی با منازل تخریب شده و مقروض باقی خواهند ماند که با بودجه ۲۵ میلیون تومانی (که حدود ۲۰میلیون تومان آن نیز به صورت وام خواهد بود)، به سختی خواهند توانست منزل جدیدی احداث کنند. توجه به وضعیت شهرک های تازه احداث شده به نام مسکن مهر، نشان می دهد که این واحدهای مسکونی، عملا به صورت بافت‌های بسیار آسیب پذیر به مساحت بافت‌های فرسوده کشور اضافه می‌شوند. در شهر آبدانان که ۳۸ کیلومتر با کانون زمین‌لرزه فاصله داشت و عملاغیر از یک دیوار در اداره مخابرات، بنای تخریب شده دیگری مشاهده نشد، مجتمع‌های مسکونی مسکن مهر، آسیب‌های مختلفی دیدند و بسیاری از مردمی که در یک سال گذشته در آنها ساکن شده اند، مجبور به اقامت در چادرها شده اند. زلزله مورموری هشدار دیگری بود بر آسیب پذیری بالای کشور ما، به ویژه در نواحی ای مانند استان ایلام، که باوجود جمعیت کم و اینکه کانون زلزله خوشبختانه عملادر شرق کوه دال پری در محلی غیرمسکونی واقع بود و اولین نقطه مسکونی با رومرکزی فاصله ای حدود ۱۰کیلومتری داشت، اما خسارت ها وسیع بوده و در عمل، وقوع پیش‌لرزه‌ها و پیش آگاهی مردم موجب شد تا کسی در این زلزله کشته نشود، ولی به هر حال همین رخداد موجب شد حدود ۲۵۰ نفر مجروح شوند.
