امروز ۲۵ شهریور، سالروز زمین‌لرزه ۲۵ شهریور ۱۳۵۷ طبس در ۳۸ سال قبل است. این زلزله با بزرگای Mw=7.4 در ساعت ۱۹:۰۶ (ساعت ۱۵:۳۵:۵۶ به وقت گرینویچ روز ۱۶ سپتامبر ۱۹۷۸) در هنگام غروب آفتاب با کشته شدن حدود ۴۰ درصد از ساکنان (۱۴۸۰۰ نفر از جمعیت حدود ۳۶۰۰۰ نفری) شهرستان طبس همراه بود. البته در خود شهر طبس در هنگام حادثه حدود ۱۳۰۰۰ نفر ساکن بودند که در زلزله حدود ۹۰۰۰ نفر (۷۰ درصد) کشته شدند. این یکی از بیشترین میزان‌های تلفات در هنگام زلزله –که در نیمه شب هم رخ نداده- در یک شهر است. تلفات بالای انسانی زلزله طبس در شرایطی رخ داد که شهر تاریخی طبس عملا نابود شد و پس از رخداد زلزله، اثری از آن شهر زیبای تاریخی حاشیه کویری مرکزی ایران باقی نماند. مطالعه نگاشت‌های این زلزله نشان می‌دهد که کانون زلزله در ژرفای (عمق) حدود ۱۰ کیلومتری سطح زمین قرار داشته است، و سازوکار آن نیز با دقت تعیین شد که ترکیبی از فشاری و امتداد لغز را نشان می‌دهد که این زلزله به دلیل گسیختگی در گسل طبس در طول حدود ۸۰ کیلومتر بوده است. طبس تا قبل از زمین لرزه سال ۱۳۵۷ جزو مناطق با خطر نسبی متوسط پهنه بندی شده بود. تحقیقات و پژوهش نشان می دهد که طبس به دلیل وضعیت خاص زمین‌شناسی مستعد زلزله هایی با قدرت بالا بوده ولی ابزارهای موجود در گذشته، توان شناسایی این پتانسیل را نداشته است. سطح‌های زمین‌ریختی یا ژئومورفیک متعددی در پای دامنه کوه‌های شتری در شرق طبس وجود دارد که با گسلهای کواترنر از هم تفکیک می‌شوند. یکی از این گسلهای کواترنر همان گسل زمینلرزه‌ای طبس بود. گسل عامل این زمین‌لرزه حدود ۸۰ کیلومتر طول دارد و در عمق حدود ۱۰ کیلومتری سطح زمین واقع است که از فاصله حدود ۱۰ کیلومتری شهر طبس عبور می‌کند و کانون این زمین‌لرزه هم در نزدیکی روستای کریت طبس واقع بود و خرابی‌ها از شهر دیهوک در جنوب شرق تا روستای اصفهک و سپس خود شهر طبس گسترش می‌یافت. شهر طبس از منطقه‌ی گسل نایبند فاصله‌ی چندانی ندارد. گسلهای مهم آن، گسل کوهبانان، گسل کلمرو، گسل داور، گسل کلرکوه، گسل اصفهک، گسل اسفندیار، گسل نایبند که عموماً شمالی- جنوبی می‌باشند و گسل جدید آن در ۵ کیلومتری طبس که شمالی جنوبی می باشد و با این زلزله دیده شده است. طول آن ۳ کیلومتر روی زمین که از شمال شرق طبس در سرآسیاب تا جنوب آن حدود معظم آباد ادامه دارد و طول غیر پیوسته ۸۵ کیلومتر برای آن تخمین زده شده است. حداکثر تغییر مکان قائم ۳۰cm در ۵ کیلومتری جنوب شرقی خسروآباد مشاهده شده و تغییر مکان افقی ناچیز حدود ۵cm در جاده‌ی خسروآباد به ده نو بوده است. قبل از وقوع زلزله، پیش‌لرزه‌ای گزارش نشده و منطقه آرام بوده است. پس‌لرزه‌های زلزله طبس عموماً با بزرگای کم که بزرگترین آنها حدود ۵ بوده است. روز اوّل وقوع حادثه در طبس ۲۳ پس‌لرزه و روز دوّم ۷ پس‌لرزه و روز سوّم ۳ پس‌لرزه و در دیهوک نیز ۷ پس‌لرزه ثبت شده است. خسارت‌های عمده این زمین‌لرزه با بزرگای Mw=7.4 در شعاع ۳۰ کیلومتری طبس بود که این زمین‌لرزه حتی در تهران به فاصله مستقیم ۵۴۰ کیلومتر و در مشهد به فاصله مستقیم ۳۸۰ کیلومتر نیز احساس شد و شهری باستانی با قدمت ۴ هزار ساله با خاک یکسان شد و تمام مکان‌های تاریخی شهر به کلی ویران گشت؛ زلزله‌ای مهیب که هنوز آثارش در برخی از نقاط طبس بزرگ دیده می‌شود. زلزله طبس از نظر نگاشت شتابنگاری نیز همچنان و پس از ۳۸ سال مهمترین و شدیدترین نگاشت ثبت شده شتابنگاری ایران را از سال ۱۳۵۳ تاکنون در سال ۱۳۹۵ (در میان حدود ۱۱ هزار نگاشت ثبت شده) برجای گذاشته است. انرژی و دوام جنبش نگاشت لرزه اصلی ثبت شده در محل ساختمان شیر و خورشید سرخ طبس همچنان قوی‌ترین نگاشت ثبت شده در ۴۲ سال اخیر در ایران است. همه اینها نشان می‌دهد که در شرایط نزدیک به گسل (اثر سطحی گسل زمین‌لرزه‌ای طبس از حدود ۵ کیلومتری شرق طبس عبور میکرده)، چه اتفاق شدید و فاجعه‌باری رخ داده است. مطالعه نگاشت‌های زلزله طبس و اثر حوزه نزدیک گسل که به وضوح در این نگاشتها دیده می‌شود، موید این مساله است که حتی اگر ساختمان بلند مرتبه نیز در طبس وجود داشت، از ویرانی و تخریب در اثر رخداد زلزله طبس در امان نمی‌ماند. در بازسازی طبس، شهر کاملا تغییر چهره داد و امروزه متاسفانه اثری از میراث تاریخی و فرهنگی گذشته طبس جز در عکس‌ها و یادهای مردمان بازمانده از زلزله باقی نمانده است. ولی قطعا مهم‌ترین سرمایه‌ای که از بین رفت، جان عزیز حدود ۱۵ هزار نفر از هم میهنانمان بود که به روان همه آنها درود می‌فرستیم.