زمین‌لرزه ۲۲ دسامبر ۸۵۶ قومس (دامغان)

در روز سه‌شنبه ۲۲ دسامبر ۸۵۶ میلادی، زمین‌لرزه فاجعه‌باری در البرز خاوری روی داد که منطقه قومس و ناحیه خراسان باختری و توابع نیشابور را ویران کرد. بزرگاى این زمین‌لرزه Ms=7.9  و رومرکز این زمین‌لرزه در مختصات ۳۶٫۲ N و ۵۴٫۳ E برآورد شده است. در درازنای قطعه زمین حاصلخیزی که به طول ۳۵۰ کیلومتر میان البرز و دشت کویر، از خور تا فراسوی بسطام و در بخش‌هایی از طبرستان و گرگان کشیده شده است، ۲۰۰۰۰۰ تن کشته شدند و عملاً همه روستاها ویران شد. در منطقه قومس، بیشترین زیان های زمین لرزه به دامغان رسید که نیمی از شهر ویران شد و در ان ۴۵۰۹۶ تن کشته شدند. در مناطق کوهستانی دگرریختی‌های گسترده زمین، و از جمله احتمالاً گسلش سطحی، روی داد. شهر قدیمی قومس، مرکز پیشین ایالت نیز ویران و احتمالاً پس از زمین‌لرزه سرانجام متروک شد. یک سوم بسطام فرو ریخت و در منطقه میان این شهر و دامغان، دو نسل بعد هنوز اثرات زمین‌لرزه مشاهده می‌شده است. طبرستان وگرگان نیز در اثر زمین‌لرزه آسیب دید، و لرزه اثر فاجعه باری بر منابع تامین آب منطقه قومس داشت زیرا باعث خشکیدن چشمه ها و قنات ها شد، و یا با به راه انداختن زمین‌لغزه‌هایی مسیر رودهایی را که به سوی دشت جریان داشتند، سد کرد. بیرون از منطقه کلانلرزه‌ای، نیشابور در سوی خاور و ایالت جبال در سوی باختر و جنوب باختر قومس نیز به شدت لرزیدند و زمین‌لرزه در ری، قم و حتی در اصفهان حس شد و در آنجا نگرانی زیادی برانگیخت. پسلرزه ها چند سال ادامه یافت و احتمالاً مایه آسیب‌هایی در خراسان باختری شد (امبرسیز و ملویل، ۱۹۸۲).

سایر زمین‌لرزه‌های مهم دنیا در این روز:

تاریخ	زمان	Y	X	عمق	Mw	منطقه	مرجع
۸۵۶/۱۲/۲۲	–	۳۶٫۲۰	۵۴٫۳۰	–	۷٫۸	Ghumas	Amb
۱۹۰۶/۱۲/۲۲	۱۸:۲۱:۱۱	۴۴٫۲۸۴	۸۵٫۵۷۲	۱۵	۷٫۸	northern Xinjiang, China	USGS
۱۹۶۴/۱۲/۲۲	۴:۳۶:۳۵	۲۸٫۱۲	۵۶٫۸	۴۲	۶٫۱	Iran	Amb
۱۹۹۷/۱۲/۲۲	۲:۰۵:۵۰	-۵٫۴۹۵	۱۴۷٫۸۶۷	۱۷۹٫۳	۷٫۲	eastern New Guinea region, Papua New Guinea	USGS