رییس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله:تاسیس پژوهشگاه؛ در حوزه زلزله فرصتی برای کشور بود
رییس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با اشاره به دستاوردهای ۳۰ سال فعالیت پژوهشگاه در چهار حوزه زلزله شناسی، ژئوتکنیک، سازه، و مدیریت بحران؛ آن را “جریان ساز” خطاب نمود.
دکتر “محمدکاظم جعفری” با تشبیه پژوهشگاه به درخت تنومندی که طی ۳۰ سال در عرصه علمی کشور ریشه دوانده و دارای برگ و بار و دستاوردهای مهم و اثرگذاری در چهار حوزه مذکور شده؛ تاسیس پژوهشگاه را فرصتی برای رشد و توسعه دانش زلزله شناسی و مهندسی زلزله در کشور دانست.
وی با اشاره به تاریخچه شکل گیری پژوهشگاه؛ نقطه آغاز آن را پیشنهاد یونسکو به دولت جمهوری اسلامی ایران برای ایجاد موسسه ای جامع در همه حوزه های زلزله دانست و افزود: بنا به این پیشنهاد و تصویب دولت، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله که در آن زمان “موسسه” نامیده می شد درآذر ۱۳۶۸ تاسیس و آغاز به کار کرد.
دکتر جعفری که در آیین افتتاحیه هشتمین کنفرانس بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله سخن می گفت، خاطرنشان کرد: شش ماه پس از آغاز به کار پژوهشگاه، زلزله بزرگ منجیل-رودبار در خردادماه ۱۳۶۹ اتفاق افتاد که این رخداد علیرغم تحمیل تلفات و خسارات زیاد بر کشور از دو جهت برای ما مهم و نقش آفرین بوده است. اول اینکه این زمین لرزه نقطه عطفی شد برای تمام فعالیت های مرتبط با زلزله در کشور و دوم اینکه در شش ماهگی تولد این موسسه، بزرگترین ماموریت کاری موسسه در دستورکار و پیش رویش قرار گرفت.
رئیس هشتمین کنفرانس بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله ضمن اشاره به کمبودها، فقدان ها و نقصان های موجود در آن برهه از زمان در حوزه زلزله و علوم مرتبط با آن تصریح کرد: موسسه زمانی آغاز به کار کرد و با زلزله منجیل مواجه شد که در بسیاری از حوزه های زلزله کمبودهای جدی وجود داشت. مثلاً در آن زمان امکانات آزمایشگاهی دینامیک خاک و سازه وجود نداشت، شبکه لرزه نگاری باند پهن نداشتیم، تعداد ایستگاه های لرزه نگاری اندک، مباحث و امکانات مدیریت بحران، آئین نامه ها و دستورالعمل ها اندک، دانش علمی، فنی و تخصصی حوزه مهندسی زلزله کم، تعداد متخصصان و کارشناسان زلزله شناسی و مهندسی زلزله انگشت شمار، فرهنگ ایمنی در برابر زلزله نازل و آموزش همگانی منسجم و مدونی وجود نداشت.
دکتر جعفری تصریح کرد: در چنین شرایطی وقوع زلزله منجیل برای پژوهشگاه تبدیل به فرصتی شد که امکان تحقیق و بررسی حداکثری از آن در همه زمینه های مرتبط با زلزله را فراهم آورد. نقطه قوت پژوهشگاه در مقایسه با سایر مراکز علمی بویژه دانشگاه ها، داشتن ویژگی هایی چون: امکان انجام کارگروهی (team working)، تحقیقات بین رشته ای و از همه مهمتر پتانسیل جریان سازی در پژوهشگاه بود که توانست با برنامه ای منسجم و چند بعدی که البته از تجربیات جهانی نیز بهره گیری شده بود، اقدامات وسیع و چندبعدی را در دستور کار قرار دهد. منظور از جریان سازی فرایندیست که با نیازسنجی آغاز، با تعریف صورت مسئله برای مشکلات پیش رو ادامه و نهایتاً با تعریف و اجرای پروژه ها به تدوین دستورالعمل ها و محصولاتی که برای رفع نیازهای کشور ضروری است، منجر می شود.
وی اضافه کرد: اکنون و در آستانه ۳۰ سالگی فعالیت پژوهشگاه، پیشرفت ها و دستاوردهای مهم و انکارناپذیری در حیطه های زلزله شناسی، ژئوتکنیک، سازه و مدیریت بحران حاصل شده است که همه در نوع خود جریان ساز بوده و هستند. مثلاٌ در عرصه مطالعات تکتونیک تهیه اولین نقشه گسل های فعال کشور، در زلزله شناسی، تهیه مدل سرعت پوسته زمین، در عرصه زلزله شناسی مهندسی، توسعه مدل های قانون میرایی و نقشه های خطر لرزهای، تهیه و تولید سنسورهای شتاب نگاری HAT، سامانه ارزیابی سریع رخدادهای لرزه ای ایران RAISE ، نمونه ای از فعالیتهای عمده صورت گرفته است.
دکتر جعفری ادامه داد: آزمایشگاه های دینامیک خاک و سازه اولین بار در کشور در پژوهشگاه راه اندازی شد و در حال حاضر با امکانات در دست بهره برداری و ساخت پژوهشگاه در سوهانک تهران، به جرات می توان گفت امکانات آزمایشگاهی پژوهشگاه جزء ۱۵ آزمایشگاه تراز اول دنیا در حوزه مهندسی زلزله بشمار میرود. ارزیابی مخاطرات ژئوتکنیکی و اثرات ساختگاهی از جمله فعالیت های پژوهشی-کاربردی پژوهشگاه هستند که از ابتدای تاسیس پژوهشگاه در مقیاس های شهری، استانی و کشوری و همچنین در ساختگاه پروژه های زیرساختی کشور نقش مهمی را برای برآورد خطر زلزله ایفا نموده اند. از دیگر پژوهش های مهم کاربردی پژوهشگاه، بهسازی ساختمان های موجود یا آسیب دیده از زلزله است. تهیه و تدوین دستورالعمل های بهسازی و مقاوم سازی، انجام نمونه هایی از پروژه های مقاوم سازی مدارس، بیمارستانها، ساختمانهای عمومی و … نهایتاً آموزش مشاورین برای امر بهسازی و مقاوم سازی در کشور، نمونه ای از جریان سازی های موفق پژوهشگاه بوده است. در این راستا پژوهشگاه نقش کلیدی در شکل گیری نهضت مقاوم سازی مدارس و همراهی کامل با سازمان تجهیز و نوسازی مدارس هم در دفاع از تامین مالی مناسب در مجلس و هم در مرحله اجرائی داشته است. البته که دایره مطالعات آسیب پذیری و بهسازی و همچنین پایش سلامت سازه ها فقط به ساختمان ها محدود نشده و پژوهشگاه تجربیات ارزشمندی را نیز در عرصه سازه های صنعتی مثل پالایشگاه ها و صنایع پتروشیمی، پل ها، نیروگاه ها، سدها و … بدست آورده است که میتواند از جمله دستاوردهای جریان ساز پژوهشگاه بشمار آید.
حوزه مدیریت بحران و مدیریت ریسک آخرین حوزه ای بود که رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله بدان پرداخت: کمک به حاکمیت در نظام تصمیم سازی و تصمیم گیری در زمینه مدیریت بحران، طراحی و تدوین طرحهای جامع کاهش ریسک در سطوح مختلف در کشور و نهایتاً آموزش همگانی با محوریت مدارس از عمده نکات طرح شده در این حوزه بود. وی افزود آموزش همگانی از ابتدای تأسیس پژوهشگاه با هدف گسترش فرهنگ ایمنی در برابر زلزله در سطح جامعه و افزایش میزان آگاهی و دانسته‌های مردم جهت ارتقاء سطح آمادگی شکل گرفت. گروه آموزش همگانی عمده فعالیتهای خود را حول دو محور آموزش و پژوهش پایه ریزی نموده و در این راستا توجه ویژه‌ای به آموزش، آگاهی و آمادگی کودکان، نوجوانان و جوانان با هدف رشد فرهنگ عمومی در زمینه ایمنی در آینده داشته است. مانورهای سالانه که هر ساله در روز ۸ آذر به طور سراسری در مدارس کل کشور تحت عنوان مدرسه ایمن-جامعه تابآور برگزار می گردد و امسال نیز شاهد اجرای ۲۱مین آن خواهیم بود، از جمله فعالیت های نادریست که در کمتر کشوری از جهان در این گستره و اندازه انجام می شود.
